پیوندهای مفید
آمار
| تعداد نشریات | 31 |
| تعداد شماره‌ها | 748 |
| تعداد مقالات | 7,108 |
| تعداد مشاهده مقاله | 10,240,811 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,898,350 |
استخراج پیشران های شهر اسلامی به روش تحلیل پدیدارشناسی تفسیری یا IPA | ||
| دانش شهرسازی | ||
| مقاله 4، دوره 6، شماره 4، بهمن 1401، صفحه 68-89 اصل مقاله (1.17 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22124/upk.2023.22248.1760 | ||
| نویسندگان | ||
| زهرا کاملی فر* 1؛ محمدرضا پورمحمدی2؛ شهریور روستایی3 | ||
| 1دانشجوی دکتری، دانشگاه تبریز، دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی | ||
| 2استاد، گروه برنامه ریزی شهری، دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران | ||
| 3دانشیار، گروه برنامه ریزی شهری، دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران | ||
| چکیده | ||
| بیان مسئله: با توجه به حجم عظیم مطالعات انجام یافته در زمینه شهر اسلامی طی یکصد سال اخیر، تعداد، تنوع و گاهی تناقض و تشتت نتایج حاصل از این مطالعات از یک طرف و لزوم پاسخگویی صحیح به سوالات بیپاسخ موجود در این زمینه از طرف دیگر و همچنین ضرورت اقدام اصولی در راستای تدوین مبانی نظری شهر اسلامی، اهمیت این تحقیق می‌تواند اهتمامی در تبیین مفهوم شهر اسلامی تلقی گردد. پذیرش این مسأله که وجود مساجد، گنبدها و مناره‌ها در بافت یک شهر نمی‌تواند به معنای اسلامی بودن آن شهر باشد، این امر را بدیهی می‌سازد که باید در عناصر و مؤلفه‌های دیگری که نه تنها کالبد، بلکه روح و هویت شهرها را می‌سازند به دنبال نشانه‌هایی از زیست مسلمانان و الگوهای یک شهر اسلامی بود. هدف: این پژوهش به استخراج پیشران‌های شهر اسلامی از منابع معتبر فقهی(قرآن و نهج البلاغه) می‌پردازد. روش: تحقیق حاضر از نوع اکتشافی و به روش کیفی انجام شده است. این پژوهش با بررسی اسناد و متون مرتبط(قرآن و نهج البلاغه)، از طریق "تحلیل پدیدارشناسی تفسیری" به دنبال یافتن پیشران‌های شهر اسلامی میباشد. چنین رویکرد تفسیری، شامل 4 مرحله میباشد. در مرحله اول و دوم از تحلیل، مضامین مرتبط با شهر اسلامی مشخص گردید. سومین مرحله، ساختار دادن به تحلیل است. فهرست مضامینی که در مرحله دوم به دست آمده دوباره مورد بررسی قرار گرفته و خوشه‌های معنایی پژوهش از طریق انتزاع، زیر مجموعه بودن، قطب‌بندی و شمارش تشکیل شد. در مرحله آخر از پدیدارشناسی تفسیری، با بررسی دوباره مضامین کلی شهر اسلامی و خوشه‌های معنایی مرتبط با آن، پیشران‌های اصلی شهر اسلامی استخراج گردید. یافته‌ها: نتایج بدست آمده از پژوهش، پیشران‌های شهر اسلامی را در 3 دسته ی توحید، عدالت و امنیت قرار می‌دهد. بر اساس آموزه‌های قرآن و نهج البلاغه، توحید و وحدت در قالب سرمایه اجتماعی و حکمرانی معنوی و اسلامی، عدالت در قالب اقتصاد سالم، انفاق، حقوق شهروندی و تعادل در سبک زندگی و امنیت در قالب امنیت اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و زیست محیطی در شهر اسلامی تحقق پیدا می‌کنند. نتیجهگیری: توحید به عنوان اولین پیشران، کلیدواژه‌ای اساسی در تحقق مکتب اسلامی و ویژگی بارز در چهره شهرهای اسلامی و ساکنان آن است. بسط مفهومی توحید که بتواند به تحقق شهر اسلامی به سهم خود منجر شود مطابق با آثار مرجع اسلامی از طریق سرمایه اجتماعی و تحقق حکمرانی خوب معنوی شکل می‌یابد. دومین پیشران شناسایی شده توسط پژوهش حاضر برای تبیین ویژگی‌های شهر اسلامی، عدالت میباشد. جدای از دین اسلام و تاکید همواره آن بر تحقق اصل عدالت بین مسلمانان و توصیه به تحقق آن؛ عدالت کلید واژه اساسی و هدف اصلی تمام رویکردها و نظریهها برای تحقق یک شهر زیست پذیر و انسان مدار میباشد. امنیت به عنوان اساس وجود هر پهنه سکونتگاهی و ادامه یافتن روند و جریان زندگی و توسعه، سومین پیشران استخراج شده جهت تحقق شهر اسلامی میباشد. در واقع شهر امن اسلامی یکی از ساخت‌های عینی مفهوم شهر اسلامی است و تحقق ایده های اسلامی و هر ایده آرمانخواهانه و عدالت گرایانه در سایه امنیت است که نمود می‌یابد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| شهر اسلامی؛ پدیدارشناسی تفسیری؛ توحید؛ عدالت؛ امنیت | ||
| مراجع | ||
|
بانی‌مسعود، امیر. (1388). معماری معاصر ایران: در تکاپوی بین سنت و مدرنیته. تهران: نشر هنر معماری قرن.
باور، سیروس. (1388). نگاهی به پیدایی معماری نو در ایران. تهران: نشر فضا.
بدری، روح‌الله. (1391). تحولات سیاسی-اجتماعی آسیای مرکزی در سده نوزدهم میلادی. مسکویه، 7(22)، 23-62.
بردی آنا مراد نژاد، رحیم. (1390). مقدمه‌ای برمیدان‌های شهری. بابلسر: انتشارات دانشگاه مازندران.
پورمحمدی، مرضیه؛ بحرینی، حسین و داودپور، زهره. (1398). شهر اسلامی: تخیل یا واقعیت. دانش شهرسازی. 3(2)، 33-47.
تابناک. (1396). وضعیت نامشخص ساماندهی میدان توپخانه [اخبار]. بازیابی شده در 1 بهمن 1398، از https://www.tabnak.ir/fa/news/704928/
حبیبی، محسن و هورکاد، برنارد. (1384). اطلس کلانشهر تهران. تهران: شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری.
حبیبی، محسن. (1385). شرح جریان های فکری معماری و شهرسازی در ایران معاصر. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
خبر آنلاین. (1394). میدان شهرداری رشت، اولین میدان بلدیه ایران بود [اخبار]. بازیابی شده در 5 بهمن 1398، از https://www.khabaronline.ir/news/485874/
خلیلی‌خو، محمدرضا. (1373). توسعه و نوسازی ایران در دوره رضا شاه. تهران: جهاد دانشگاهی.
سرمست, بهرام، زالی، نادر. (1389). انتظام فضایی شبکه شهری و برنامه‌ریزی جمعیتی در افق 1400؛ مطالعه موردی آذربایجان. فصلنامه مطالعات راهبردی 13(48). 59-89.
علیمرادی، علی؛ احمدی، حسن و قبادیان، وحید. (1398). تحلیل آموزه‌های شهرسازی در شکل‌گیری کالبد شهر (مطالعه موردی: دوره صفویه، شهر اصفهان). دانش شهرسازی، 3(1)، 33-53.
قبادیان، وحید و رضایی، محمود. (1392). نخستین میدان مدرن شهر تهران بررسی دگردیسی تاریخی-فضایی میدان‌های کهن تهران تا دوره مدرن. پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 45(4)، 177-196.
همایون کاتوزیان، محمدعلی. (1368). اقتصاد سیاسی ایران. تهران: نشر مرکز.
کامروا، محمدعلی. (1391). شهرسازی معاصر ایران. تهران: موسسه انتشارات دانشگاه تهران.
کامور شلمانی، آمنه و حناچی، سیمین. (1393). بررسی تأثیر عوامل بصری فضاهای شهری بر الگوهای رفتاری شهروندان (مطالعه موردی: میدان شهرداری رشت). هویت شهر، 9(24)، 65-78.
کریمی آذر، امیررضا و طورانداز، بهزاد. (1397). بازآفرینی میادین شهری با تاکید بر تعاملات اجتماعی براساس اصول نوشهرگرایی (مطالعه موردی: میدان امام (ره)، بندرانزلی). دانش شهرسازی، 2(3)، 85-97.
کیانی، مصطفی. (1383). معماری دوره پهلوی اول. تهران: موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.
لمبتون، آن کاترین. (1996). ایران عصر قاجار. ترجمه سیمین فصیحی. تهران: نشر جاوید.
مختاری طالقانی، اسکندر. (1390). میراث معماری مدرن ایران. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
مشرق. (1392). میدانی که حسن، آباد نکرد [اخبار]. بازیابی شده در 7 بهمن 1398، از https://www.mashreghnews.ir/news/203671/
میر‌مظفری، هدا و عبدالله‌زاده طرف، اکبر. (1396). بازشناسی اصول طراحی شهری میادین شکل‌گرفته در دوره پهلوی اول. باغ نظر، 15(61)، 25-38.
نجفی، مهنام و اهری، زهرا (1393). میدان توپخانه، دارالخلافه ناصری. تهران: نشر روزنه.
وفایی، عباسعلی. (1388). نگاهی به آموزش فلسفه در آسیای میانه (با تاکید بر ازبکستان). فصلنامه حکمت و فلسفه، 5(1)، 49-59.
ویلبر، دونالد وکلمبیک، لیزا. (1995). معماری تیموری در ایران و توران. ترجمه محمد یوسف کیانی و کرامت‌الله افسر. تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 408 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 224 |
||