تعداد نشریات | 31 |
تعداد شمارهها | 744 |
تعداد مقالات | 7,082 |
تعداد مشاهده مقاله | 10,200,769 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,876,161 |
کیفر قصاص در دوگانگی قرائت موضوعیتگرا و کارکردگرا | ||
پژوهشنامه حقوق کیفری | ||
مقاله 7، دوره 12، شماره 1 - شماره پیاپی 23، تیر 1400، صفحه 151-174 اصل مقاله (7.48 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22124/jol.2021.15885.1874 | ||
نویسندگان | ||
محمد حسن مالدار1؛ عبدالرضا جوان جعفری بجنوردی2؛ سید محمد جواد ساداتی* 3 | ||
1دانشجوی دکتری حقوق جزا و جرمشناسی دانشگاه فردوسی مشهد | ||
2دانشیار گروه حقوق جزا و جرمشناسی، دانشگاه فردوسی مشهد | ||
3استادیار گروه حقوق جزا و جرمشناسی، دانشگاه فردوسی مشهد | ||
چکیده | ||
قصاص یکی از مهمترین اشکال مجازات در نظام کیفری شریعت است. در خصوص موضوعیتداشتن یا نداشتن این مجازات، دو قرائت متفاوت در نظریة کیفری شریعت وجود دارد. بر اساس قرائت مشهور، قصاص را باید صرفنظر از شرایط زمانی و مکانی مجازاتی ثابت و غیرقابلتغییر دانست. چنین قرائتی، امکان جایگزینی این مجازات را با دیگر اشکال واکنشهای کیفری غیرممکن میسازد. این خوانش را میتوان «قرائت موضوعیتگرا» نام نهاد. در تقابل با این قرائت، میتوان از «خوانشی کارکردگرا» سخن به میان آورد که بر اساس آن، در نظریة کیفری شریعت، قصاص پدیداری اجتماعی است که حیات آن وابسته به شماری از کارکردهای اجتماعی میباشد. بر اساس این قرائت، تشریع قصاص به واسطة مقتضیات زمان و مکان و البته، کارکردهای اجتماعی این مجازات صورت گرفتهاست. بنابراین، چنانچه در گذر زمان و به واسطة دگرگونیهای اجتماعی، قصاص ناتوان از تحقق کارکرد خود گردد، میتوان آن را با سایر اشکال واکنشهای کیفری جایگزین نمود. بازشناسی ادلهای که هر یک از قرائتهای پیشگفته بر آن تکیه میکنند، نقشی بسیار مهم در دستیابی به درکی دقیق از نظریة کیفری شریعت، بهویژه در خصوص کیفر قصاص، خواهد داشت. | ||
کلیدواژهها | ||
قصاص؛ قرائت موضوعیتگرا؛ قرائت کارکردگرا؛ کارکرد اجتماعی مجازات؛ مجازات بهمثابة پدیدار اجتماعی | ||
مراجع | ||
آملی، محمد تقی (1413ق)، المکاسب و البیع تقریر ابحاث الاستاد الاعظم المیرزا النائینی، محاضر میرزا محمدحسین غروی نائینی، جلد 1، چاپ نخست، قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم. مؤسسة النشر الإسلامی. ابن منظور، محمد بن مکرم (بیتا)، لسان العرب، جلد 11، بیروت: دار احیاء التراث العربی. انصاری، مرتضی (1428ق)، فرائدالأصول، جلد 3، چاپ نهم، قم: مجمعالفکر الاسلامی. انصاری اراکی، محمد ابراهیم (بیتا)، جواهرالاصول، محاضر محمدباقر صدر، بیروت: دار التعارف للمطبوعات. براج طرابلسی، عبدالعزیز بن نحریر (1406ق)، المهذب فی الفقه، جلد 2، قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم. مؤسسة النشر الإسلامی. بریث ناچ، سیموس (1387)، جرم و مجازات از نظرگاه امیل دورکیم، ترجمه محمد جعفر ساعد، تهران: خرسندی. جناتی، ابراهیم (1388)، «سیر تحول فقه اجتهادی در بستر زمان»، کاوشی نو در فقه، شماره 59 و 60، ص 62- 25. جوان جعفری بجنوردی، عبدالرضا و ساداتی، سید محمد جواد (1398)، جامعهشناسی کیفری و واقعیت چندگانه مجازات، دایرهالمعارف علوم جنایی، کتاب چهارم، زیر نظر علی حسین نجفی ابرندآبادی، تهران: میزان. خوانساری، سید احمد (1405ق)، جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، جلد 5، چاپ دوم، تهران: مکتبة الصدوق. خسروشاهی، قدرتالله (1380)، فلسفه قصاص از دیدگاه اسلام، چاپ نخست، تهران: بوستان کتاب قم (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم) سبحانی، جعفر (1421ق)، فی ظلال التوحید، تهران: مشعر. سید مرتضی، علی (1415ق)، الانتصار فی انفرادات الإمامیة، چاپ نخست، قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم. مؤسسة النشر الإسلامی. شهابی خراسانی، محمود (1387)، ادوار فقه، چاپ پنجم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات. شهید اول (بیتا)، القواعد و الفوائد فی الفقه و الاُصول و العربیة، جلد 1، قم: مکتبة المفید. صافی گلپایگانی، لطفالله (1412ق)، الاحکام الشرعیة ثابتة لا تتغیر، قم: دار القرآن کریم. صدر، سید محمد باقر (1405ق)، دروس فی علم الاصول، جلد 2، بیروت: دار المنتظر. طباطبایی، سید محمد حسین (1343)، بحثى درباره مرجعیت و روحانیت، تهران: شرکت سهامى انتشار. طباطبایی، سید محمد حسین (بیتا)، تفسیر المیزان فی القرآن، جلد 1، قم: انتشارات اسماعیلیان. طوسی، محمد بن حسن (1387ق)،المبسوط فی فقه الإمامیة، جلد 7، قم: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة. طوسی، محمد بن حسن (1409ق)، التبیان فی تفسیر القرآن، جلد 2، تحقیق احمد قصیر عاملی، قم: مکتب الاعلام الاسلامی فی الحوزة العلمیة. عباسینژاد، حسین و صادقی، مینا و رمضانی، هادی (1393)، «بررسی رابطه جرائم اجتماعی و متغیرهای اقتصادی در ایران»، فصلنامه علمیپژوهشی برنامهریزی و بودجه، سال نوزدهم، شماره3، ص92- 69. علامه حلی(بیتا)، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد (قسم الالهیات)، (بیجا): (بینا). علوی، سید عادل (1415ق)، القصاص علی ضوء القرآن و السنة، محاضر سید شهابالدین مرعشی نجفی، جلد 1، چاپ نخست، قم: کتابخانه آیتالله مرعشی نجفی. علی، جواد (١٩٧٨م)، المفصل فی تاریخ العرب قبل الإسلام، جلد ۵، چاپ دوم، بغداد و بیروت: دار العلم للملایین و مکتبة النهضة. عمید زنجانی، عباسعلی (1377)، فقه سیاسی، جلد 2، تهران: امیرکبیر. فاضل موحدیلنکرانی، محمد (1380)، تفصیل الشریعة- القصاص، چاپ نخست، قم: مرکز فقه الائمه الاطهار(ع). فضل الرحمان (1397)، اسلام و مدرنیته تحول یک سنت فکری، ترجمه زهرا ایرانبان، تهران: کرگدن. فیض کاشانی، محمد بن شاهمرتضی (1401ق)، مفاتیح الشرایع فی فقه الامامیة، جلد1، تحقیق: سیدمهدی رجائی، قـم: مجمع الذخائر الاسلامیة. قاسمی حامد، مرتضی (1392)، «نگاهی به آداب و رسوم دوره جاهلیت از منظر قرآن و تاریخ»، فصلنامه حبلالمتین، دوره دوم، شماره 34، ص 92-74. قدرتی، نورالله (1396)، «علل گرایش به مجازات اعدام در قانون گذاری ایران»، فصلنامه فقه اهل بیت، شماره 89، ص 109- 71. قدردان قراملکی، محمدحسن (1388)، «جاودانگی شریعت و ملاکهای آن»، مجله فقه و حقوق، شماره 3، ص 132- 103. قیم، عبدالنبی (1387)، فرهنگ معاصر عربی فارسی، چاپ هفتم، تهران: فرهنگ معاصر. کاشف الغطا، محمدحسین (1415ق)، اصل الشیعة و اصولها، چاپ نخست، قم: موسسه امام علی(ع). کاظمی خراسانی، محمدعلی(1417ق)، فوائدالاصول، جلد 3و 4، محاضر میرزا محمدحسین غروی نائینی، قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم. مؤسسة النشر الإسلامی. کلینی، محمد بن یعقوب (1365)، اصول کافی، ترجمه سید جواد مصطفوی، جلد 1، تهران: کتابفروشی علمیه اسلامیه. گرجی، ابوالقاسم (1373)، «اقتراح»، نقد و نظر، سال دوم، شماره 1، ص 14- 106. مجتهد شبستری، محمد (1376)، ایمان و آزادی، چاپ نخست، تهران: طرح نو. مجلسی، محمدباقر (1403ق)، بحارالانوار، جلد 17، بیروت: موسسة الوفا. محقق داماد، سید مصطفی (1406ق)، قواعد فقه، جلد 1، چاپ دوازدهم، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی. محمدی، شهرام و رستگار مهجنآبادی، محمدباقر (1394)، «اصل رقابت تعقیب در دادرسی کیفری در پرتو نظام حقوقی فرانسه و ایران»، مطالعات حقوق کیفری و جرمشناسی، دوره دوم، شماره 2 و 3، ص 133- 115. محمدی جورکویه، علی (1387)، قصاص مرد در برابر زن با نگاهی به فلسفه تفاوتها، قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی. مدنی تبریزی، سید یوسف (1384)، الفوائد القمیة فی القرآن و الدعاء و الذکر و بعض المسائل المتفرقة، تهران: دفتر آیه االله مدنی تبریزی. مشکینی، علی (1348)، اصطلاحات الاصول و معظم أبحاثها، چاپ نخست، قم: حکمت. مطهری، مرتضی (بیتا)، تعلیم و تربیت در اسلام، تهران: صدرا. معتمدی، محمد (1397)، سیره عقلا و عرف در اجتهاد: تقریر و تحلیلی از آراء فقیه عالیقدر حضرت آیتاللهالعظمی منتظری، چاپ نخست، تهران: سرایی. منتظری، حسینعلی (1387)، پاسخ به پرسشهایی پیرامون مجازاتهای اسلامی و حقوق بشر، چاپ نخست، قم: ارغوان دانش. منتظری، حسینعلی (1388)، اسلام دین فطرت، چاپ چهارم، قم: نشر سایه. موسوی بجنوردی، سید محمد (1384)، «خشونت نسبت به زنان از منظر دین»، مجله بازتاب اندیشه، شماره 64، ص 64- 55. موسوی خمینی، سید روح الله (1410ق)، الرسائل، جلد1، قم: اسماعیلیان. موسوی خمینی، سید روحالله (1378). صحیفه امام، جلد21، چاپ نخست، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س). مونتگومری، وات (1379)، «عربستان پیش از اسلام»، ترجمه علی ناظمیانفرد، مجله تاریخ اسلام، شماره 4، ص 31- 21. نادری قمی، محمد مهدی و کریمینیا، مهدی (1391)، نظریه حقوقی اسلام، محاضر محمدتقی مصباح یزدی، جلد2، قم: موسسه آموزش و پژوهش امام خمینی(ره). نبهان، محمد فاروق (1997م)، مباحث فی التشریع الجنایی الاسلامی (القتل، الزنا، السرقه)، بیروت: وکالة المطبوعات و دارالقلم. نقدی، زینب (1396)، تحلیل جامعهشناسی تطابق مجازات قتل عمد با تحولات اجتماعی ایران، پایاننامه کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرمشناسی، دانشگاه فردوسی، مشهد. نوبهار، رحیم (1384)، «بررسی قاعده حرمت تنفیر از دین»، تحقیقات حقوقی، پاییز و زمستان، یادنامه دکتر شهیدی، ص 172- 129. نوبهار، رحیم (1398)، «مکانیابی مقررات کیفری در فقه و پیامدهای روششناختی آن»، تحقیقات حقوقی، دوره 22، شماره 85، ص 194- 169. نوبهار، رحیم (1398)، «از حفظ حکومت تا حفظ نظام»، پژوهش حقوق عمومی، دوره 21، شماره 63، ص 64- 43 Durkheim, Emile (2013)، The Division of Labour in society, Translation by W. D. Halls. Second Edition, Edited and with a new introduction by Steven Lukes. Palgrave Macmilan. Hudson, Barbara (2003), Understanding justice (introduction to idea- perspective and controversies modern penal theory), Open University press. Garland, David W (1991), Sociological perspectives on punishment, Crime and Justice, Vol 14. Garland, David W (2012), Punishment and social solidarity, The SAGE Handbook of Punishment and Society, London. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,720 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 978 |