پیوندهای مفید
آمار
| تعداد نشریات | 31 |
| تعداد شماره‌ها | 748 |
| تعداد مقالات | 7,112 |
| تعداد مشاهده مقاله | 10,245,923 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,899,676 |
محاسبه تضمن‌های کلامی در غزلی از حافظ با بهره‌گیری از نظریه استنباطی گرایس | ||
| نقد و نظریه ادبی | ||
| مقاله 4، دوره 6، شماره 1 - شماره پیاپی 11، فروردین 1400، صفحه 81-106 اصل مقاله (1.19 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22124/naqd.2021.12485.1651 | ||
| نویسنده | ||
| مریم رشیدی* | ||
| استادیار مرکز معارف اسلامی و ادبیات فارسی دانشگاه صنعتی اصفهان، ایران | ||
| چکیده | ||
| در گفتمان‌شناسی برای کشف و توجیه رابطه صورت و بار منظوری سخن در ارتباط کلامی و تشخیص منظور گوینده، بهره‌گیری از نظریه استنباطی گرایس بهویژه تضمن و تلمیح مطرح در آراءِ او بسیار اهمیت دارد. در تحلیل متون ادبی نیز که صحنه حضور صور خیال است و غالباً کلمات و جملات، حامل معانی ضمنی و مجازی است، تضمن‌های کلامی گرایس، قابلیت و کارایی لازم برای توجیه و تفسیر معانی ضمنی را داراست. پژوهش حاضر با استفاده از نظریه استنباطی و اصول همکاری گرایس و نیز مبحث اقتضای ظاهر در معانی سنتی، چگونگی عدول از هنجارهای زبان خودکار و تبدیل آن به زبانی ادبی- عرفانی را در غزلی از حافظ بررسی و معانی تلویحی و تضمن‌های عرفانی آن را در چارچوبی روشمند، محاسبه و استنباط میکند. بدین منظور ابتدا نظریه گرایس تشریح و با مبحث اقتضای ظاهر تکمیل می‌شود. سپس با تکیه بر آن و با بهره‌گیری از روشی توصیفی- تحلیلی، نخستین غزل دیوان حافظ بررسی و پیام‌های افزون بر کلام او که معنای مقصود اوست استخراج می‌شود. این تحلیل نشان می‌دهد که حافظ در این غزل با عدم رعایت اصول همکاری گرایس و عدول از هنجارهای زبان معیار، کلمات و جملات را در معانی دیگر به‌کار برده و با ایراد کلام برخلاف مقتضای ظاهر، زبانی عرفانی را در قالب غزلی تلفیقی پدید آورده‌است. تحلیل زبان عرفانی در آثار ادبی از حوزه‌های جدید ادبیات عرفانی است و دستاورد تحقیق حاضر، توجیه و تبیین علمی و روشمند زبان عرفانی حافظ در غزل مورد نظر، با استفاده از ابزارهای قابل اتکاءِ کاربردشناسی زبان است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| تضمن؛ حافظ؛ زبان عرفانی؛ گرایس؛ نظریه استنباطی | ||
| مراجع | ||
|
آقاحسینی، ح. و همتیان، م. 1394. نگاهی تحلیلی به علم بیان، تهران: سمت.
آقاگل‌زاده، ف. 1390. تحلیل گفتمان انتقادی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
احمدی گیوی، ح. و انوری، ح. 1385. دستور زبان فارسی1، تهران: فاطمی.
استعلامی، م. 1382. درس حافظ، ج1. تهران: سخن.
برزگر خالقی. م. 1384. شاخ نبات حافظ، تهران: زوار.
پورنامداریان، ت. 1384. گمشده لب دریا، تهران: سخن.
خرمشاهی، ب. 1374. حافظ، تهران: طرح نو.
رحمانی، ا. و طارمی، ک. 1379. «علم معانی و نظریه گرایس». مجموعه مقالات دانشگاه علامه طباطبایی، (97): 303- 324.
رضایی، غ. 1384. «موارد خروج کلام از مقتضای ظاهر». دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، 56 (173): 83- 102.
سرل، ج. 1385. افعال گفتاری، ترجمه م. عبداللهی. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
شعیری، ح. 1388. «از نشانه‌شناسی ساختگرا تا نشانه- معناشناسی گفتمانی». نقد ادبی، 2 (8): 33- 51.
شعیری، ح. و ترابی، ب. 1391. «بررسی شرایط تولید و دریافت معنا در ارتباط گفتمانی». زبان پژوهی دانشگاه الزهرا (س)، 3 (6): 23- 49.
شمیسا، س. 1370. سیر غزل در شعر فارسی، تهران: فردوسی.
شمیسا، س . 1393. معانی، تهران: میترا.
صفا، ذ. 1374. تاریخ ادبیات ایران، ج2. تهران: فردوس.
صفوی، ک. 1391الف. نوشته‌های پراکنده (معنیشناسی)، دفتر اول. تهران: علمی.
صفوی، ک . 1391ب. آشنایی با زبان شناسی در مطالعات ادب فارسی، تهران: علمی.
صفوی، ک . 1394. معنیشناسی کاربردی، تهران: همشهری.
طالبیان، ی. و آقابابایی، س. 1395. «تحلیل و واکاوی نظریه نظم عبدالقاهر جرجانی در غزلی از حافظ (با تکیه بر نظریات هلیدی و گرایس)». نقد ادبی و بلاغت، 5 (2): 153- 170.
طبیبیان، س ح. 1384. «سخن‌آوردن برخلاف مقتضای ظاهر». فرهنگ، (55): 219- 238.
فتوحی، م. 1389. بلاغت تصویر. تهران: سخن.
فضیلت، م. 1385. معناشناسی و معانی در زبان و ادبیات، کرمانشاه: دانشگاه رازی.
لاینز، ج. 1385. مقدمه‌ای بر معناشناسی زبان‌شناختی، ترجمه ح. واله. تهران: گام نو.
لاینز، ج. 1391. درآمدی بر معنی شناسی زبان، ترجمه ک. صفوی. تهران: علمی.
نویا، پ. 1373. تفسیر قرآنی و زبان عرفانی، ترجمه ا. سعادت. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
هلیدی، م. و حسن، ر. 1393. زبان، بافت و متن، ترجمه م. منشی‌زاده و ط. ایشانی. تهران: علمی.
یارمحمدی، ل. 1391. درآمدی به گفتمان‌شناسی، تهران: هرمس. یول، ج. 1393. کاربردشناسی زبان، ترجمه م. عموزاده مهدیرجی و م. توانگر. تهران: سمت. Grice, H. P. 1975. “Logic and Conversation”. in Syntax and Semantics, Eds. P. Cole and J. Morgan. Vol 3: Speech acts. New York: Academic Press. 41-58. Grice, H. P. 1989. Studies in the ways of words, Cambridge. M A: Harvard University Press. Lyons. J. 1995. Linguistic Semantics: an introduction. Cambridge University Press. Yule. G. 1996. Pragmatics, Oxford: Oxford University Press. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 947 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 636 |
||