تعداد نشریات | 31 |
تعداد شمارهها | 748 |
تعداد مقالات | 7,122 |
تعداد مشاهده مقاله | 10,275,536 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,911,203 |
نشانههای هویتشناسانه در تصویرگریهای شاهنامه برای کودکان | ||
نقد و نظریه ادبی | ||
مقاله 6، دوره 5، شماره 2 - شماره پیاپی 10، مهر 1399، صفحه 125-156 اصل مقاله (2.49 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22124/naqd.2020.15449.1915 | ||
نویسنده | ||
مریم حیدری* | ||
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیامنور، تهران، ایران. | ||
چکیده | ||
در بازنویسیهای مصور از شاهنامه برای کودکان، سبکهای متفاوتی از تصویرگری ملاحظه میگردد. این سبکها که طیف گستردهای را در برمیگیرند، با بهرهگیری از نشانههای بصری، به تقویت یا گاه تضعیف مفاهیم زبانی پرداختهاند. یکی از کارکردهای نشانههای دیداری در روایات، شخصیتپردازی یا شناساندن هویت قهرمانان است. این علامات به خواننده کمک میکنند تا شخصیت داستان را با توجه به ویژگیهایی که متن و گاه برونمتن از وی یاد کردهاند، بشناسد. نشانهها شامل قراین متنی، ابزار، مَرکَب، پوشش، رنگ، حالات چهره، اندازه شخصیت، محل قرارگیری او در صحنه، و سایر نشانههای مرتبط با وی هستند. در این مقاله علائم هویتشناسانه در تصویرگریهای شاهنامه برای کودکان با توجه به نظام نشانهشناسی پیرس طبقهبندی و تحلیل میگردند. سهگانه پیرس (شمایل، نمایه، نماد) میزان فاصله دال از مدلول را مینمایاند. نشانههای شمایلی دارای بیشترین حد مشابهت با مدلول هستند و نشانههای نمادین دارای کمترین. نشانههای نمایهای در میانه قرار میگیرند. از رهگذر این بررسی، به اهمیت تصویر به عنوان امری روشنگر در افزایش درک شناختی کودکان پی میبریم و درمییابیم این نشانهها در عین اینکه موتیفهایی برای بازشناسی شخصیتهای داستان هستند، بازتاب ویژگیهای اجتماعی و فرهنگی نیز به شمار میآیند و تصویرگران همواره مخاطب کودک و پندارهای فرهنگی و تجربههای پیشآموخته او در درک تصویر را اساس تصویرگری متون قرار ندادهاند؛ بلکه پسند عمومی و سبک فردی را لحاظ کردهاند. از میان سه سبک بررسیشده (واقعگرا، انتزاعی، و نگارگرانه) سبک واقعگرا دارای بیشترین، و سبک نگارگرانه دارای کمترین نشانههای شمایلی و نمایهای جهت شناسایی هویت شخصیتهای داستان هستند. | ||
کلیدواژهها | ||
تصویرگری؛ شاهنامه؛ بازنویسی برای کودکان؛ نشانهشناسی؛ پیرس | ||
مراجع | ||
آرین، آ. 1393الف. سوار بر اهریمن: اسطوره 3- تهمورث دیو بند، تهران: چکه. آرین، آ. 1393ب. ستمگر میآید: اسطوره 4- جمشیدشاه، تهران: چکه. آرین، آ. 1393ج. داستان مارها: اسطوره 5- ضحاک مار دوش، تهران: چکه. آرین، آ. 1393د. نخستین انقلاب تاریخ: اسطوره 6- آفریدون، تهران: چکه. احمدی توانا، ا. 1394. «شاهنامه، روایتِ ماندگار». بازیابی در: aarangallery.com اکرمی، ج. 1395. کودک و تصویر؛ جستارهایی در تصویرگری کتابهای کودکان و نوجوانان، ج2، تهران: سروش. اکرمی، ج. 1398الف. بستور، تهران: پیک ادبیات. اکرمی، ج. 1398ب. جمشیدشاه: افسانه آفرینش در ایران (2)، تهران: پیک ادبیات. الکینز، ج. 1385. «نظریهنشانهشناسی پیرس برای تاریخ هنر چه سخنی دارد؟». ترجمه ف. سجودی. گلستان هنر، (3): 18-30. الطایی، ع. 1378. بحران هویت قومی در ایران، تهران: شادگان. الماسیزاده، ن. 1395. مطالعه کاربردی اساطیر شاخص شاهنامه فردوسی در تصویرگری کتاب کودک، پایاننامه کارشناسی ارشد رشته هنر. دانشگاه پیام نور استان تهران: دانشکده هنر و معماری. اقبالی، پ. و رجبی، م. 1395. «شناخت تصویرسازی کتاب بر اساس رابطه میان متن و تصویر». نگره، (37): 103-115. انصاری، م. 1387. «درآمدی بر نشانهشناسی و نشانهشناسی عناصر نمایش». صحنه، (64و65): 46-51. بابانژاد، ح. 1389. بیژن و منیژه، تهران: آفریدگا قلم. بوذری، ع. 1390. «نگاهی به شاهنامههای مصور کودکانه». کتاب ماه کودک و نوجوان، (170): 104-120. بهار، م. 1346. جمشیدشاه، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان. پایور، ج. 1388. بازنویسی و بازآفرینی در ادبیات، تهران:کتابدار. جعفریدهقی،م. و پوراحمد، م. 1392. «گرز گاوسر فریدون و منشأ آن». ادب فارسی، ۳(۲) پیاپی۱۲: 39-56. جلالالدین میرزا. 1285ق. نامه خسروان، تهران: کارخانه استاد محمدتقی. چندلر، د. 1397. مبانی نشانهشناسی، ترجمه م. پارسا. تهران: سوره مهر. حسینی، ر. 1391. تاریخ نقاشی در ایران، تهران: مارلیک. حقشناس، ع.م. و سامعی، ح. و انتخابی، ن. 1398. فرهنگ معاصر هزاره، تهران: فرهنگ معاصر. حیدری، م. 1397. «تصویرگری در بازنویسیهای شاهنامه». همایش شاهنامه و کودک، مشهد: بنیاد فرودسی. راد، س. 1355. رستم و اسفندیار، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان. رحیمینژاد، ب. 1389. هفت خوان اسفندیار، مشهد: ایران جوان. سجودی، ف. 1381. «نشانه و نشانهشناسی؛ بررسی تطبیقی آرای سوسور، پیرس و اکو». زیبا شناخت، (6): 83-100. سجودی، ف. 1397. نشانهشناسی کاربردی، تهران: علم. شیرازی، م. و دادور، ا. و کاتب، ف. و حسینی، م. 1394. «بررسی نسخه مصور نامه خسروان و تأثیر آن در هنر دوره قاجار». نگره، (33): 60-78. صالحی، آ . 1392. قصههای شاهنامه، (جلد1 تا 9)تهران: افق. فتاحی، ح. 1385الف. اکوان دیو، تهران: قدیانی، کتابهای بنفشه. فتاحی، ح. 1385ب. رستم و اسفندیار، تهران: قدیانی، کتابهای بنفشه. فتاحی، ح. 1385ج. رستم و سهراب، تهران: قدیانی، کتابهای بنفشه. فتاحی، ح. 1385د. زال و رودابه، تهران: قدیانی، کتابهای بنفشه. فتاحی، ح. 1385ه. زال و سیمرغ، تهران: قدیانی، کتابهای بنفشه. فتاحی، ح. 1385و. ضحاک و کاوهی آهنگر، تهران: قدیانی، کتابهای بنفشه. فتاحی، ح. 1389. قصههای تصویری از شاهنامه، مجموعه دوم (جلدهای 7 تا 12)، تهران: قدیانی. کتابهای بنفشه. کالر، ج. 1379. فردینان دو سوسور، ترجمه ک. صفوی. تهران: هرمس. کرس، گ. و ون لیوون، ت. 1395. خوانش تصاویر: دستور طراحی بصری، ترجمه س. کبگانی. تهران: هنر نو. کومارا سوامی، آ.ک. 1393. فلسفه هنر مسیحی و شرقی، ترجمه ا. ذگرگو، تهران: متن. گیرشمن، ر. 1386. ایران از آغاز تا اسلام، ترجمه م. معین، تهران: علمی و فرهنگی. مارزلف، ا. 1393. تصویرسازی داستانی در کتابهای چاپ سنگی فارسی، ترجمه ش. مهاجر. تهران: چاپ و نشر نظر. ماهوان، ف. و یاحقی، م. و قائمی، ف. 1394. «بررسی نمادهای تصویری «فر» (با تأکید بر نگارههای شاهنامه)». پژوهشنامه ادب حماسی، 11(19): 119-157. ماهوان، ف. 1395. شاهنامهنگاری؛ گذر از متن به تصویر، تهران: معین. محسنی، م. 1390. داستانهای شاهنامه «هفت»؛ سیاوش، رشت: ارنواز. مختاریان، ب. 1393. «ببر بیان و جامه بوری آناهیتا». جستارهای ادبی، (186): 123-144. مشرف آزاد تهرانی، م. 1354. زال و رودابه، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان. مقدم، م. و باذری، ز. و زارعی، ه. 1392. «بررسی وضعیت انتشار داستانهای بازنویسیشده از شاهنامه و مثنوی برای کودکان و نوجوانان از سال 1369 تا 1389». تحقیقات اطلاع رسانی و کتابخانههای عمومی، 19(3): 363-386. ناظمی، ز. و ذکاوت، م. 1394. «بررسی سیر تحول تاریخی تصویرگری در بازنویسیها و بازآفرینیهای داستان خالهسوسکه». مطالعات ادبیات کودک دانشگاه شیراز، سال ششم(1)(پیاپی11): 175-204. نورینیا، ا. 1391. گردآفرید، تهران: نسل نو اندیش. هاشمی سیسخت، ر. 1383. بررسی مبانی تصویرسازی شاهنامه برای کودک و نوجوان، پایاننامه کارشناسی ارشد رشته تصویرسازی. دانشگاه تهران: دانشکده هنرهای زیبا. هاشمینسب، ص. 1371. کودکان و ادبیات رسمی ایران؛ بررسی جنبههای مختلف بازنویسی از ادبیات کلاسیک ایران برای کودکان و نوجوانان، تهران: سروش. یار شاطر، ا. 1336الف. داستانهای ایران باستان، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. یار شاطر، ا. 1336ب. داستانهای شاهنامه، بی جا: صندوق مشترک ایران و آمریکا. یار شاطر، ا. 1353. برگزیده داستانهای شاهنامه (از آغاز تا پیروزی کیکاوس بر شاه مازندران)، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب. Lewis, D. 2001. Reading contemporary picture book: Picturing text, London: Routledge Falmer. Nikolajeva, M. & Scott, C. 2000. “The Dynamics of Picture Book Communication”. Children's Literature in Education, Vol.31(4): 225-238. Nodelman, P. 1988. Words about Pictures; the Narrative Art of Children's Pictures book. The University of Georgia Press.
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,156 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 791 |