تعداد نشریات | 31 |
تعداد شمارهها | 743 |
تعداد مقالات | 7,072 |
تعداد مشاهده مقاله | 10,128,783 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,850,624 |
سرنامپنداری و ریشهشناسی شاعرانه (معرفی و توصیف دو هنرسازۀ تازه) | ||
زبان فارسی و گویشهای ایرانی | ||
مقاله 1، دوره 8، شماره 2 - شماره پیاپی 16، بهمن 1402، صفحه 7-22 اصل مقاله (1.13 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22124/plid.2024.27229.1669 | ||
نویسندگان | ||
منوچهر فروزنده فرد1؛ علی جهانشاهی افشار* 2 | ||
1دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
2دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران | ||
چکیده | ||
دربارۀ انواع هنرسازهها در آثار ادبی گوناگون نوشتههای بسیاری به چاپ رسیدهاست، اما ازآنجاکه هنر و هنرسازهها را نمیتوان محدود کرد، پژوهشگر ادبی هنوز هم میتواند انواع دیگری از این ابزارها را کشف و توصیف کند. نگارندگان در این نوشتار کوشیدهاند به دو هنرسازه بپردازند که ظاهرا تاکنون توجه ادبپژوهان را به خود جلب نکردهاند. این دو ابزار عبارتاند از سَرنامپنداری و ریشهشناسی شاعرانه. در سرنامپنداری (تسامحا سرواژهپنداری)، شاعر/ نویسنده میکوشد هر یک از واجها یا تکنگارههای یک واژه را واج یا تکنگارۀ آغازینِ واژهای دیگر بپندارد و با این کار واژۀ بسیط را سرنام تلقی کند. درواقع با این حسن تعلیل، بهصورتی هنری معانی دیگری به معنای اصلی واژه افزوده میشود که در ساختمان و ریشۀ آن واژه وجود ندارد. در ریشهشناسی شاعرانه (هنجارگریزی ریشهشناختی)، شاعر/ نویسنده برای واژه ریشهای میسازد تا معنای موردنظر خود را بدان واژه تحمیل کند. برخلاف ریشهشناسی عامیانه، ریشهشناسی شاعرانه کاملا آگاهانه است. اطلاعات این مقاله به روش کتابخانهای گردآوری شده و روش تحقیق نگارندگان توصیفی ـ تحلیلی است. | ||
کلیدواژهها | ||
سرنام؛ سرنامپنداری؛ ریشهشناسی؛ ریشهشناسی عامیانه؛ ریشهشناسی شاعرانه؛ هنجارگریزی ریشهشناختی | ||
مراجع | ||
آیدنلو سجاد. فردوسی نام رستم را چگونه تلفظ میکرد؟، بخارا، 1401؛149: 60ـ82.
اُگریدی ویلیام و همکاران. درآمدی بر زبانشناسی معاصر، ترجمۀ علی درزی، تهران: سمت، 1389.
امینپور قیصر. مجموعۀ کامل اشعار قیصر امینپور، تهران: مروارید، 1389.
باخرزی یحیی. اوراد الاحباب و فصوص الآداب، بهکوشش ایرج افشار، تهران: دانشگاه تهران، 1383.
باطنی محمدرضا. کلمات تیره و شفاف: بحثی در معناشناسی، در دربارۀ زبان، تهران: آگه، 1385: 117ـ147.
بختیاری رحمان. ریشهشناسی عامیانۀ جاینامهای ایرانی (جعل تاریخ و هویت)، زبانپژوهی، 1390؛ 5: 25ـ49.
براومان مئیر ام. ریشۀ واژۀ وزیر، ترجمۀ علیاشرف صادقی، فرهنگبان، 1399؛ 6: 68ـ73.
برومند سعید جواد. فقهاللغۀ عامیانه، در ریشهشناسی و اشتقاق در زبان فارسی، کرمان: دانشگاه شهید باهنر، 1383: 9ـ17.
توللی فریدون. التفاصیل، شیراز: کانون تربیت، 1348.
جامی عبدالرحمان. مثنوی هفت اورنگ، بهکوشش مرتضی مدرس گیلانی، تهران: سعدی، 1366.
حسندوست محمد. فرهنگ ریشهشناختی زبان فارسی، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، 1393.
خالقی مطلق جلال. اشتقاقسازی عامیانه در شاهنامه، ایرانشناسی، 1378؛ 41: 158ـ165.
خانلری پرویز [ناتل]. زبانشناسی و زبان فارسی، تهران: توس، 1386.
خرمشاهی بهاءالدین. حافظنامه: شرح الفاظ، اعلام، مفاهیم کلیدی و ابیات دشوار حافظ، تهران: علمی و فرهنگی، 1389.
خواجوی کرمانی. خمسۀ خواجوی کرمانی، تصحیح سعید نیاز کرمانی، کرمان: دانشگاه شهید باهنر، 1370.
دهخدا علیاکبر. لغتنامه، زیرنظر محمد معین و جعفر شهیدی، تهران: دانشگاه تهران و روزنه، 1377.
ذاکری مصطفی. اشتقاق عامیانه و واژهسازی تفننی، در مجموعهمقالات سمینار زبان فارسی و زبان علم، زیرنظر علی کافی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، 1372: 372ـ۴3۵.
ذاکری مصطفی. ریشهشناسی شبهعالمانه، در پژوهشهای ایرانشناسی (ناموارۀ دکتر محمود افشار)، ج15 (ستودهنامۀ 1)، بهکوشش ایرج افشار با همکاری کریم اصفهانیان و محمدرسول دریاگشت، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، 1384: 392ـ417.
زاهدی کیوان، و شریفی لیلا. قدمت اختصارسازی در زبان فارسی، زبانپژوهی، 1390؛ 4: 33ـ50.
سمائی سیدمهدی. سرنامسازی در زبان فارسی و سرنامهای مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی، نامۀ فرهنگستان، 1390؛ 1 (45): 128ـ133.
سورآبادی عتیق. تفسیر سورآبادی، تصحیح علیاکبر سعیدی سیرجانی، تهران: فرهنگ نشر نو، 1380.
سیرجانی علیبن حسن. البیاض و السواد، تصحیح و تحقیق محسن پورمختار، تهران: مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران و برلین، دانشگاه آزاد، 1390.
شفیعی کدکنی محمدرضا. صور خیال در شعر فارسی، تهران: آگاه، 1388.
شفیعی کدکنی محمدرضا. رستاخیز کلمات، تهران: سخن، 1391.
شقاقی ویدا. مبانی صرف، تهران: سمت، 1389.
شقاقی ویدا. فرهنگ توصیفی صرف، تهران: علمی، 1394.
شمیسا سیروس. نگاهی تازه به بدیع، تهران: میترا، 1390.
صفوی کورش. هنجارگریزی، در فرهنگنامۀ ادبی فارسی (دانشنامۀ ادب فارسی)، سرپرستی حسن انوشه، ج2، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1381: 1445ـ1446.
صفوی کورش. آشنایی با نظامهای نوشتاری، تهران: پژواک کیوان، 1386.
صفوی کورش. از زبانشناسی به ادبیات، تهران: سورۀ مهر، 1390.
طباطبایی علاءالدین. فرهنگ توصیفی دستور زبان فارسی، تهران: فرهنگ معاصر، 1395.
عطار. تذکرة الاولیاء، مقدمه، تصحیح و تعلیقات: محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن، 1398.
غزالی احمد. سوانح، براساس تصحیح هلموت ریتر، با تصحیح جدید نصرالله پورجوادی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران، 1359.
فردوسی ابوالقاسم. شاهنامه، بهکوشش جلال خالقی مطلق، تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، 1396.
فرزانه محسن. صوفی یا سوفی؟، تهران: پارسا، 1367.
فرهنگستان زبان و ادب فارسی. هزارواژۀ زبانشناسی (1)، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، 1397.
فرهنگستان زبان و ادب فارسی. اصول و ضوابط واژهگزینی، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، 1398.
کاشفی حسینبن علی. فتوتنامۀ سلطانی، بهاهتمام محمدجعفر محجوب، تهران: بنیاد فرهنگ ایران، 1350.
کافی علی. اختصارات و زبان فارسی، نشر دانش، 1370؛ 65: 13ـ23.
کزازی میرجلالالدین. بدیع، تهران: نشر مرکز، 1387.
محمدی افشار هوشنگ و همکاران. زبانشناسی هنری و اشتقاق عامیانه در شاهنامه، نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، 1385؛ 20: 175ـ209.
معین محمد. فرهنگ فارسی، تهران: امیرکبیر، 1375.
مینوی مجتبی. الجنون فنون (وجهتسمیهسازی و اشتقاقسازی)، یغما، 1330؛ 9: 385ـ396.
نصیرالدین طوسی. اساس الإقتباس، تصحیح محمدتقی مدرس رضوی، تهران: دانشگاه تهران، 1326.
وحیدیان کامیار تقی. بدیع از دیدگاه زیباییشناسی، تهران: سمت، 1388.
هراتی تهرانی معصومه. بررسی مقابلهای سرنامسازی در زبان فارسی و انگلیسی، پازند، 1387؛14: 115ـ129.
یواقیت العلوم و دراری النجوم. تصحیح محمدتقی دانشپژوه، تهران: بنیاد فرهنگ ایران، 1345.
Bauer, L. English Word Formation, Cambridge, Cambridge University Press. 1996. Bravmann, M. M., 1961, “The etymology of Arabic wazīr,” Der Islam, 1961; Vol. 37: 260-263. Leech, G. N. A Linguistic Guide to English Poetry, London and New York, Longman. 1969. Matthews, P. H. The Concise Oxford Dictionary of Linguistics, 2nd ed., Oxford, Oxford University Press. 2011. O'Grady, W. et al. Contemporary Linguistics: An Introduction, London, Longman. 2001. https://t.me/cheshmocheragh/294 | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 115 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 40 |