پیوندهای مفید
آمار
| تعداد نشریات | 31 |
| تعداد شماره‌ها | 748 |
| تعداد مقالات | 7,112 |
| تعداد مشاهده مقاله | 10,246,723 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,900,160 |
فراتحلیل اثر تنش شوری بر عملکرد، اجزای عملکرد و صفات فیزیولوژیک در برنج (Oryza sativa L.) | ||
| تحقیقات غلات | ||
| دوره 14، شماره 1 - شماره پیاپی 50، خرداد 1403، صفحه 1-28 اصل مقاله (826.57 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22124/cr.2024.26628.1808 | ||
| نویسنده | ||
| پیمان شریفی* | ||
| دانشیار، گروه زراعت و اصلاح نباتات، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران | ||
| چکیده | ||
| مقدمه: گیاه برنج اغلب بسیار حساس به شوری در هر دو مرحله گیاهچه‌ای و زایشی است. نمک و املاح اضافی موجود در خاک یا آب آبیاری می‌تواند خسارت‌های فراوانی به گیاه وارد کند، به‌طوری که رشد طبیعی گیاه را مختل و پتانسیل عملکرد واقعی واریته‌های برنج را محدود کند. پژوهش‌های زیادی در زمینه تأثیر تنش شوری در برنج انجام شده است. اگرچه هر پژوهش به‌طور جداگانه دارای ارزش ویژه‌ای است، اما نتایج این پژوهش‌ها متفاوت بوده و جمع‌بندی جداگانه آن‌ها جهت دستیابی به یک نتیجه جامع و فراگیر دشوار خواهد بود. در روش فراتحلیل یا متاآنالیز (Meta-analysis)، تجزیه و تحلیل آماری تعداد زیادی از پژوهش‌ها انجام می‌شود و با بررسی همپوشانی نتایج مطالعات کوچک‌تر، برآیندی کلی از یافته‌های تمامی این پژوهش‌ها به‌دست می‌آید و بنابراین از اعتبار بیش‌تری برخوردار است. هدف از مطالعه حاضر، فراتحلیل نتایج مطالعات انجام شده در زمینه اثر تنش شوری در برنج بود. مواد و روش‌ها: برای دستیابی به داده‌های لازم برای انجام مطالعه حاضر، واژه‌های کلیدی فارسی شامل «برنج»، «تنش شوری»، «عملکرد دانه»، «اجزای عملکرد»، «NaCl»، «رنگیزه‌های فتوسنتزی»، «میزان سدیم»، « میزان پتاسیم»، «مرحله رشد رویشی» و «مرحله رشد زایشی» و یا معادل انگلیسی این واژه‌ها از بانک‌های اطلاعاتی پژوهش‌های زراعی نظیر Magiran، SID، Elsevier و Google جستجو شد. تنش شوری نیز در دو سطح شامل تنش ملایم (4 دسی‌زیمنس بر متر) و تنش شدید (8 دسی‌زیمنس بر متر) در نظر گرفته شد. در این راستا، از 50 پژوهش بررسی شده با موضوع تأثیر تنش شوری بر رشد، عملکرد، اجزای عملکرد، محتوای عناصر و ویژگی‌های فتوسنتزی برنج، 38 مقاله انتخاب و داده‌های آن‌ها استخراج شد. برای تحلیل آماری داده‌های استخراج شده و رسم نمودارهای مربوطه از نرم‌افزار جامع فراتحلیل (CMA) استفاده شد. یافته‌های تحقیق: نتایج حاصل از آماره‌های آزمون همگنی داده‌های استخراج شده از پژوهش‌های قبلی (Q، I2 و Tau2) نشان داد که برای عملکرد دانه و تعداد خوشه در بوته در تنش شوری شدید (8 دسی‌زیمنس بر متر) و ارتفاع بوته در تنش ملایم (4 دسی‌زیمنس بر متر)، ناهمگنی بین مطالعات پایین و غیر معنی‌دار بود و از این‌رو از مدل ثابت در فراتحلیل بهره گرفته شد. در مقابل، برای سایر صفات مورد مطالعه در هر دو شرایط تنش ملایم و شدید شوری، میزان ناهمگنی بین مطالعات، بالا و معنی‌دار بود و بنابراین از مدل تصادفی استفاده شد. اندازه اثر کلی برای عملکرد دانه، ارتفاع بوته، تعداد خوشه در بوته، تعداد دانه پر در خوشه و میزان پتاسیم در هر دو شرایط تنش شدید و ملایم شوری در سمت چپ محور صفر قرار گرفت که بیانگر کاهش معنی‌دار این صفات تحت شرایط تنش بود، اما برای میزان سدیم در هر دو شرایط تنش شدید و ملایم شوری در سمت راست محور صفر قرار گرفت که نشان دهنده تأثیر افزاینده تنش شوری بر میزان سدیم گیاه بود. نتایج به‌دست آمده از اندازه اثر کلی، کاهش کلروفیل‌های a و b را در هر دو شرایط و کاروتنوئید را در شرایط تنش ملایم نشان داد. نتایج نشان داد که عملکرد دانه به‌ترتیب با کاهش 72.8 و 118.9 درصدی به‌ترتیب در سطوح تنش شوری 4 و 8 دسی‌زیمنس بر متر، حساس‌ترین و آسیب‌پذیرترین صفت نسبت به تنش بود. همچنین، کاهش تعداد خوشه در بوته در سطوح شوری 4 و 8 دسی‌زیمنس بر متر به‌ترتیب 30.42 و 35.29 درصد و کاهش تعداد دانه پر در خوشه به‌ترتیب 25.16 و 57.84 درصد بود. بنابراین، میزان کاهش تعداد خوشه در بوته در تنش شوری ملایم (4 دسی‌زیمنس بر متر) بیش‌تر از تعداد دانه پر در خوشه بود، اما با افزایش سطح شوری به 8 دسی‌زیمنس بر متر (تنش شدید)، تعداد دانه پر در خوشه تأثیر بیش‌تری پذیرفت و حساسیت بیش‌تری نسبت به تعداد خوشه در بوته در سطوح بالاتر تنش شوری نشان داد. نتیجه‌‌گیری: نتایج این مطالعه نشان داد که افزایش تعداد خوشه‌‌های بارور و تعداد دانه پر در خوشه، سطوح بالاتر پتاسیم و پایین‌تر سدیم، کاهش نسبت +Na+/K، حفظ میزان رنگیزه‌های کلروفیل در حد مناسب و جلوگیری از تخریب آن‌ها، افزایش تجمع پرولین، افزایش فعالیت آنزیم‌های کاتالاز و گایاکول پراکسیداز، جلوگیری از تخریب غشای سلولی و کاهش نشت یونی، معیارهای انتخاب مناسبی برای ارزیابی تحمل به شوری و شناسایی ژنوتیپ‌های برنج متحمل هستند. همچنین، رقم‌های Xudao9، Nagdong، Pokkali، غریب سیاه ریحانی، زاینده‌رود، سنگ طارم و یک لاین موتانت از رقم نعمت، به‌عنوان منابع ژنتیکی متحمل به شوری بودند و بنابراین می‌توان از آن‌ها در برنامه‌های به‌نژادی تحمل به شوری در برنج استفاده کرد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| پتاسیم؛ سدیم؛ نمودار انباشت؛ نمودار قیفی؛ همگنی | ||
|
سایر فایل های مرتبط با مقاله
|
||
| مراجع | ||
|
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 235 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 119 |
||
