تعداد نشریات | 31 |
تعداد شمارهها | 748 |
تعداد مقالات | 7,112 |
تعداد مشاهده مقاله | 10,246,249 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,899,916 |
ساحت ایدئولوژیک دلالتهای زبانیروایی رمان همسایهها: وجهیتنماها و نزاع گفتمانی | ||
نقد و نظریه ادبی | ||
دوره 8، شماره 2 - شماره پیاپی 16، اسفند 1402، صفحه 125-156 اصل مقاله (1.31 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22124/naqd.2024.26652.2554 | ||
نویسندگان | ||
امین حمه رضا محمد امین1؛ پارسا یعقوبی جنبه سرایی* 2 | ||
1دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسیِ دورۀ مشترک دانشگاه کردستان و دانشگاه سلیمانیه، سلیمانیه، عراق. | ||
2استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران. | ||
چکیده | ||
رمان همسایهها با رویکردی رئالیستی به قصد بازنمایی/ مقبولنمایی دانایی/ باور حزبی به روایت درآمده است. همین امر سبب شده است که نشانهگشایی از آن مستلزم درک نزاع گفتمانی متنی و وجهیتنماهای برسازندۀ آن باشد. در این نوشتار نزاع گفتمانی مندرج در رمان همسایهها با تکیه بر سه نوع وجهیتنمای اسم، صفت و قید دلالتیابی و تفسیر شده است. نتیجه نشان میدهد که ماهیت ایدئولوژیک موضوع بازنمایی و ضرورت تحول سوژۀ داستانی ملازم آن به سطحبندی جریان پیرنگ انجامیده است، بهطوریکه روند روایت را میتوان به سه دورۀ پیشاقهرمانی، قهرمانی و تثبیت قهرمانی تقسیم کرد. با وجود چهار دسته مشارک/ خصم گفتمانی در دورۀ پیشاقهرمانی، وجهیتنماها بیشتر در خدمت بازنمایی نوعی رخوت و انجماد فکری، شغلی و عاطفی حاکم بر فضای دربردارندۀ سوژهها ازجمله خالد شخصیت اصلی و راوی-کنشگر داستان است. در دورۀ قهرمانی تخاصم جدی میان سوژههای حزبی و حاکم در میگیرد و هر سه دستۀ وجهیتنماها اعم از اسم، صفت و قید همسو با موضع مؤلف پنهان متن در خدمت مثبتنمایی مبارزات سوژههای حزبی و منفینمایی دستۀ حاکم قرار میگیرد. در دورۀ آخر هم تمامی مصائب خالد و همراهانش در زندان بویژه تحمّل انضباط/ تعذیبها، مقابله با تمسخر و حرکت روبهجلو بهمثابه نشانگان تثبیت قهرمانی و مشروعیت آنان فرض شده است. بااینوصف روایت در دو خط سیر طولی -هر دوره نسبت به دورۀ قبل- و عرضی –تقابل درزمانی سوژههای حزبی و حاکم- با تکیه بر انواع وجهیتنما درصدد مشروعیتبخشی به واقعیت برساخته پیرامون باور حزبی است، حتی در مواردی متن دچار بیانهزدگی و شعارگویی میشود. | ||
کلیدواژهها | ||
احمد محمود؛ رمان همسایهها؛ گرایش حزبی؛ نزاع گفتمانی؛ وجهیتنماها | ||
مراجع | ||
آلتوسر، لویی. (1395). ایدئولوژی و ساز و برگهای ایدئولوژیک دولت، ترجمۀ روزبه صدرآرا. تهران: چشمه.
احمدیوند، محسن. (1400). «نامشناسی شخصیتها در رمان همسایهها». پژوهشهای نثر و نظم فارسی دانشگاه اهواز، 5 (12)، 263-281.
انصاری، منصور. (1384). امکانات دموکراتیک اندیشههای میخائیل باختین و یورگن هابرماس، تهران: مرکز.
باختین، میخائیل. (1387). تخیل مکالمهای: جستارهایی دربارۀ رمان، ترجمۀ رویا پورآذر. تهران: نی.
باقینژاد، عباس. (1398). «احمد محمود: روایتِ تاریخ و داستان در همسایهها». نشریۀ زبان و ادب فارسی دانشگاه تبریز، 72 (240)، 47-66.
برانون، مارتین و رینام، فلیزیتاس. (1397). واژهنامۀ توصیفی نشانهشناسی، ترجمۀ مهدی منتظرالقائم و زهرا اسدی. تهران: لوگوس.
توماشفسکی، بوریس. (1385). «درونمایگان»، نظریۀ ادبیات: متنهایی از فرمالیستهای روس، گردآوری ترجمه به فرانسه تزوتان تودوروف. ترجمۀ عاطفه طاهایی. تهران: اختران. 293-341.
دویت، ریچارد. (1397). جهانبینیها: درآمدی بر تاریخ و فلسفۀ علم، ترجمۀ احسان سنایی اردکانی. تهران: ققنوس.
ریمون-کنان، شلومیت. (1387). روایت داستانی: بوطیقای معاصر، ترجمۀ ابوالفضل حرّی. تهران: نیلوفر.
زنوزیجلالی، فیروز. (1382). «جایگاه واقعیت تاریخی در داستان: نگاهی به جایگاه حزب توده در رمان همسایهها». ادبیات داستانی، (74)، 16-21.
ژنت، ژرار. (1398) گفتمان روایت: جستاری در باب روش، ترجمۀ معصومه زواریان. تهران: سمت.
ساچکوف، بوریس. (۱۳۶۲). تاریخ رئالیسم، ترجمۀ محمدتقی فرامرزی. تهران: تندر.
سجویک، پیتر. (1397). مفاهیم بنیادی نظریۀ فرهنگی، ترجمۀ مهران مهاجر و محمد نبوی. تهران: آگه.
شمس لنگرودی، محمد. (1381). تاریخ تحلیلی شعرنو، ج1. تهران: مرکز.
فاولر، راجر. (1395). سبک و زبان در نقد ادبی، ترجمۀ مریم مشرّف. تهران: سخن.
فقیهعبدالهی، مریم و اسداللهی، خدابخش و ظهیریناو، بیژن.(1400). «تحلیل مؤلفههای رئالیسم سوسیالیستی در رمان همسایهها». پژوهشنامۀ مکتبهای ادبی، 5 (13)، 31-47.
فوکو، میشل. (1390). مراقبت و تنبیه: تولد زندان، ترجمۀ نیکو سرخوش و افشین جهاندیده. تهران: نی.
گاردینر، مایکل. (1394). «عمومهای آزاد و سمپوزیومهای گروتسک: آرای هابرماس و باختین پیرامون مکالمه، زندگی روزمره و حوزۀ عمومی». هابرماس، باختین و بوردیو: تأملاتی دربارۀ حوزۀ عمومی، سرویراستار نیک کراسلی و جان مک رابرتز، ترجمۀ محمود مقدس. تهران: روزنه. 87-53.
گرنفل، مایکل. (1393). مفاهیم کلیدی پییر بوردیو، ترجمۀ محمد مهدی لبیبی. تهران: افکار.
لاینز، جان. (1383). مقدمهای بر معناشناسی زبانشناختی، ترجمۀ حسین واله. تهران: گام نو.
لینتوِلت، ژپ. (1390). رسالهای درباب گونهشناسی روایت: نقطۀ دید، ترجمۀ علی عباسی و نصرت حجازی. تهران: علمی و فرهنگی.
محمود، احمد. (1357) همسایهها، تهران: امیرکبیر.
مدنیپور، علی. (1391) فضاهای عمومی و خصوصی شهر، ترجمۀ فرشاد نوریان. تهران: سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری.
مکوئیلان، مارتین. (1388). گزیده مقالات روایت، ترجمۀ فتاح محمدی. تهران: مینوی خرد.
موتنر، گرلینده. (1397). گفتمان و مدیریت از دریچۀ تحلیل گفتمان انتقادی، ترجمۀ روحالله عطایی. تهران: لوگوس.
موفه، شانتال. (1391) دربارۀ امر سیاسی، ترجمۀ منصور انصاری. تهران: رخداد نو.
میرعابدینی، حسن. (1377). صد سال داستاننویسی ایران، ج1 و2. تهران: چشمه.
وندایک، تئون. (1394). ایدئولوژی و گفتمان، ترجمۀ محسن نوبخت. تهران: سیاهرود.
ونلیوون، تئو. (1395). آشنایی با نشانهشناسی اجتماعی، ترجمۀ محسن نوبخت. تهران: علمی.
هال، ادوارد. تی. (1376). بعد پنهان، ترجمۀ منوچهر طبیبیان. تهران: دانشگاه تهران.
Frawley, W. (2006). The Expression of Modality, Berlin/New York: Mouton de Gruyter. Halliday, M. A. K. & Matthiessen, C. (2014). An Introduction to Functional Grammar, London: Routledge. Silverman, K. (1983). The sabject of semioties, newYork: oxford university press. Simpson, P. (1993). Language, Ideology and Point of View, London: Routledge. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 218 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 122 |