تعداد نشریات | 31 |
تعداد شمارهها | 738 |
تعداد مقالات | 6,933 |
تعداد مشاهده مقاله | 9,880,842 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,696,483 |
ارزیابی برخی از ژنوتیپهای برنج در شرایط تنش خشکی با استفاده از شاخصهای تحمل به تنش | ||
تحقیقات غلات | ||
دوره 13، شماره 4 - شماره پیاپی 49، اسفند 1402، صفحه 301-314 اصل مقاله (405.43 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22124/cr.2024.26168.1800 | ||
نویسندگان | ||
جعفر گیلکی1؛ سعید نواب پور* 2؛ ابوالفضل مازندرانی3 | ||
1دانشآموخته کارشناسی ارشد، گروه اصلاح نباتات و بیوتکنولوژی، دانشکده تولید گیاهی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران | ||
2دانشیار، گروه اصلاح نباتات و بیوتکنولوژی، دانشکده تولید گیاهی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران | ||
3دانشآموخته دکتری، گروه اصلاح نباتات و بیوتکنولوژی، دانشکده تولید گیاهی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران. | ||
چکیده | ||
مقدمه: یکی از مشکلات عمده زراعت برنج کمبود منابع آب است، بهویژه در دورههایی که کاهش ریزش باران بر رشد رویشی و عملکرد آن تاثیر میگذارد. تنش خشکی بهعنوان یکی از موثرترین عاملهای کاهش تولید در گیاهان شناخته شده است. شناسایی و گسترش ژنوتیپهای سازگار به تنش یکی از راهکارهای غلبه بر شرایط نامساعد محیطی است. برای ارزیابی آسانتر ژنوتیپها در مواجهه با تنش خشکی و شناسایی ژنوتیپهای متحمل به خشکی، شاخصهای مختلفی بهعنوان معیار انتخاب ژنوتیپها بر اساس عملکرد آنها در شرایط تنش و بدون تنش پیشنهاد شده است. بر همین اساس، مطالعه حاضر بهمنظور ارزیابی برخی از ژنوتیپهای برنج تحت شرایط تنش خشکی و معرفی ارقام متحمل به خشکی با استفاده از شاخصهای مهم حساسیت و تحمل به تنش انجام شد. مواد و روشها: این آزمایش در شهرستان آزادشهر استان گلستان بهصورت کرتهای خرد شده بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. فاکتور اصلی شامل دو سطح آبیاری (تنش خشکی و آبیاری غرقابی بهعنوان شاهد) و فاکتور فرعی شامل هشت رقم زراعی برنج بود. اندازه واحدهای آزمایشی سه مترمربع با فاصله یک متر از یکدیگر در نظر گرفته شد. بعد از انتصاب تصادفی تیمارها به واحدهای آزمایشی، نشاکاری بهصورت چهار بوته در هر کپه انجام شد. هر ژنوتیپ در شش ردیف دو متری با فاصله 25 × 25 سانتیمتر کشت شد. آبیاری مزرعه آزمایشی در هر دو شرایط تنش و بدون تنش تا مرحله پنجهدهی ژنوتیپها بهطور یکسان بهصورت غرقاب انجام شد. سپس در شرایط تنش، آبیاری از 40 روز پس از نشاکاری (مرحله حداکثر پنجهزنی) تا پایان فصل زراعی به فاصله 25 روز انجام شد که با توجه به شرایط اقلیمی منطقه، تا پایان فصل زراعی تنها یکبار آبیاری در شرایط تنش انجام شد. از شش ردیف کاشته شده در هر کرت، یک ردیف از طرفین بهعنوان حاشیه حذف و ردیفهای دوم تا چهارم جهت نمونهبرداری انتخاب شدند. پس از اندازهگیری صفات و محاسبه شاخصهای مختلف، دادهها با نرمافزار SAS تجزیه و تحلیل شدند. نمودار دو بعدی بایپلات نیز با نرمافزار STATGRAPHIC رسم شد. یافتههای تحقیق: نتایج تجزیه واریانس تفاوت بسیار معنیداری را بین ژنوتیپها از نظر کلیه صفات مورد مطالعه در هر دو شرایط تنش خشکی و غرقاب نشان داد. مقایسه میانگین ژنوتیپها نشان داد که در هر دو شرایط غرقاب و تنش، بیشترین میانگین عملکرد متعلق به ژنوتیپهای فجر، IRAT216، سنگ جو و سنگ طارم گرده و کمترین میانگین عملکرد متعلق به رقم سپیدرود بود. نتایج ضرایب همبستگی نشان داد که عملکرد دانه در شرایط غرقاب بهترتیب با شاخصهای بهرهوری متوسط (MP)، میانگین هندسی بهرهوری (GMP)، میانگین هارمونیک (HARM) و تحمل خشکی (TOL) دارای همبستگی مثبت و معنیدار بود و بالاترین همبستگی بین عملکرد دانه و شاخص بهرهوری متوسط (r=0.918) مشاهده شد. در شرایط تنش نیز شاخصهای میانگین هارمونیک (HM)، میانگین هندسی بهرهوری (GMP) و بهرهوری متوسط (MP) همبستگی بالایی با عملکرد دانه نشان دادند و بالاترین آن مربوط به شاخص میانگین هارمونیک (r=0.933) بود. نتایج تجزیه به مولفههای اصلی نشان داد که 94.31 درصد از تنوع کل بین دادهها توسط دو مولفه اصلی اول و دوم توجیه شد. تجزیه خوشهای بر اساس شاخصهای تنش نیز ژنوتیپهای برنج را به سه گروه تفکیک کرد و ژنوتیپهای موجود در خوشه اول دارای بیشترین تحمل به تنش خشکی بودند. نتیجهگیری: نتایج بهدست آمده از تجزیه بایپلات و همبستگی بین شاخصها نشان داد که شاخصهای GMP، MP و HM بهترین شاخصها جهت گزینش ژنوتیپهای پرمحصول در هردو شرایط تنش و بدون تنش در این آزمایش بودند. بر اساس این شاخصها و رسم نمودار بایپلات، ژنوتیپهای فجر، سنگ طارم گرده، سنگ جو و IRAT216 بهعنوان ژنوتیپهای با عملکرد بالا و متحمل به تنش خشکی و ژنوتیپهای سپیدرود و غریب سیاه ریحانی بهعنوان ژنوتیپهای با عملکرد پایین و حساس به خشکی شناسایی شدند. | ||
کلیدواژهها | ||
بایپلات؛ تجزیه خوشهای؛ تحمل به خشکی؛ شاخصهای تحمل؛ عملکرد دانه | ||
مراجع | ||
Aminpanah, H., Sharifi, P., & Ebadi, A. A. (2018). Evaluation of drought response in some rice mutant lines using stress tolerance indices. Iranian Journal of Field Crops Research, 16(1), 191-202. [In Persian]. doi: 10.22067/gsc.v16i1.61793.##Blum, A. (1998). Plant Breeding for Stress Environments. CRC press.##Cabuslay, G. S., Ito, O., & Alejar, A. A. (2002). Physiological evaluation of responses of rice (Oryza sativa L.) to water deficit. Plant Science, 163(4), 815-827. doi: 10.1016/S0168-9452(02)00217-0.##Caton, B. P., Cope, A. E., & Mortimer, M. (2003). Growth traits of diverse rice cultivars under severe competition: implications for screening for competitiveness. Field Crops Research, 83(2), 157-172. doi: 10.1016/S0378-4290(03)00072-8.##Fernandez, G. C. (1992). Effective selection criteria for assessing plant stress tolerance. International Symposium on Adaptation of Food Crops to Temperature and Water Stress. August 13-18, 1992, Taiwan. pp. 257-270. doi: 10.22001/wvc.72511.##Fischer, R. A., & Maurer, R. (1978). Drought resistance in spring wheat cultivars. I. Grain yield responses. Australian Journal of Agricultural Research, 29(5), 897-912. doi: 10.1071/AR9780897.##Kocheki, E., & Soltani, A. (1997). Principle of Agricultural Practice in Arid Environments. Education of Agriculture Press. 942 p. [In Persian].##Lafitte, R., Blum, A., & Atlin, G. (2003). Using secondary traits to help identify drought-tolerant genotypes. In: Fischer, K. S., Lafitte, R., Fukai, S., Atlin, G., & Hardy, B. (Eds.). Breeding Rice for Drought-Prone Environments. International Rice Research Institute (IRRI), Los Banos, Philippines. pp. 37-48.##Moghaddam, A., & Hadizadeh, M. H. (2002). Response of corn (Zea mays L.) hybrids and their parental lines to drought using different stress tolerance indices. Seed & Plant Journal, 18(3), 255-272. [In Persian]. doi: 10.22092/SPIJ.2017.110741.##Park, G. H., & Kim, K. M. (2014). QTL analysis of yield components in rice using a Cheongcheong/Nagdong doubled haploid genetic map. American Journal of Plant Sciences, 5, 11774-1180. doi: 10.4236/ajps.2014.59130.##Rahimi, M., Dehghani, H., Rabiei, B., & Tarang, A. (2012). Multi-trait mapping of QTLs for drought tolerance indices in rice. Cereal Research, 2(2), 107-121. [In Persian].##Richards, R. A. (1996). Defining selection criteria to improve yield under drought. Plant Growth Regulation, 20(2), 157-166. doi: 10.1007/BF00024012.##Rosielle, A. A., & Hamblin, J. (1981). Theoretical aspects of selection for yield in stress and non‐stress environments. Crop Science, 21(6), 943-946. doi: 10.2135/cropsci1981.0011183X002100060033x.##Sedaghat, N., Pirdashti, H., Asadi, R., & Mosavi-Taghani, Y. (2015). Effect of different irringaton methods on rice water productivity. Journal of Water Research in Agriculture, 28(1), 1-9. [In Persian]. doi: 10.22092/jwra.2015.101057.##Safaei Chaeikar, S., Rabiei, B., & Rahimi, M. (2018). Evaluation of drought tolerance indices in rice genotypes (Oryza sativa L.). Journal of Crop Breeding, 10(25), 7-18. [In Persian]. doi: 10.29252/jcb.10.25.7.##Samonte, S. O. P. B., Wilson, L. T., Tabien, R. E., & Medley, J. C. (2011). Evaluation of a rice plant type designed for high grain yield. ASA, CSSA and SSSA International Annual Meetings. October 16-19, 2011, San Antonio, Texas, USA.##Sarmadnia, Gh. (1993). The importance of environmental stress in agriculture. The key paper of the First Iranian Agronomy and Plant Breeding Congress. September 6-9, 1993, University of Tehran, Iran. pp, 157-172. [In Persian].##Schneider, K. A., Rosales‐Serna, R., Ibarra‐Perez, F., Cazares‐Enriquez, B., Acosta‐Gallegos, J. A., Ramirez‐Vallejo, P., Wassimi, N., & Kelly, J. D. (1997). Improving common bean performance under drought stress. Crop Science, 37(1), 43-50. doi: 10.2135/cropsci1997.0011183X003700010007x.##Singh, A. K., & Chinnusamy, V. (2009). Enhancing rice productivity in water-stressed environments: Perspectives for genetic improvement and management. In: Serraj, R., Bennett, J., & Hardy, B. (Eds.). Drought Frontiers in Rice: Crop Improvement for Increased Rainfed Production. International Rice Research Institute (IRRI), Los Banos, Philippines. pp. 233-257. doi: 10.1142/9789814280013_0013.##Tilman, D., Balzer, C., Hill, J., & Befort, B. L. (2011). Global food demand and the sustainable intensification of agriculture. Proceedings of the National Academy of Sciences, 108(50), 20260-20264. doi: 10.1073/pnas.1116437108.##Tabkhkar, N., Rabiei, B., Samizadeh Lahiji., H., & Hosseini Chaleshtari., M. (2018). Study of drought stress response of rice genotypes at the beginning of reproductive stage using stess tolerance indeces. Journal of Crop Production & Processing, 7(4), 83-106. [In Persian]. doi: 10.29252/jcpp.7.4.83.##Tuyen, D. D., & Prasad, D. T. (2008). Evaluating difference of yield trait among rice genotypes (Oryza sativa L.) under low moisture condition using candidate gene markers. OmonRice, 16, 24-33. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 300 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 156 |