پیوندهای مفید
آمار
| تعداد نشریات | 31 |
| تعداد شماره‌ها | 708 |
| تعداد مقالات | 6,652 |
| تعداد مشاهده مقاله | 9,199,959 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,311,539 |
شناسایی نمونه‌های ژنتیکی گندم نان متحمل به تنش گرمای انتهای فصل | ||
| تحقیقات غلات | ||
| مقاله 3، دوره 13، شماره 3 - شماره پیاپی 52، آذر 1402، صفحه 231-247 اصل مقاله (319.16 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22124/cr.2023.25872.1794 | ||
| نویسندگان | ||
| نازنین امیربختیار* 1؛ مهدی زهراوی1؛ یوسف ارشد1؛ جواد مهدوی مجد2؛ محمد حسین افزاز1 | ||
| 1بخش تحقیقات ژنتیک، موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی | ||
| 2بخش تحقیقات ژنتیک، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی | ||
| چکیده | ||
| مقدمه: در اقلیم‌های مدیترانه‌ای مانند خوزستان که دارای زمستانی ملایم هستند و کشت گندم در پاییز انجام می‌شود، تنش گرما فقط در دوره رشد زایشی گندم اتفاق می‌افتد. در این مناطق، تاخیر در کاشت باعث می‌شود که مراحل گلدهی و پرشدن دانه با دمای بالا مواجه شده و عملکرد کمی و کیفی گندم کاهش یابد. اصلاح ژنتیکی یکی از راه‌کارهای مبارزه با تنش گرما است. با در نظر گرفتن اهمیت ذخایر ژنتیکی از نظر تحمل به تنش‌های محیطی، تحقیق حاضر انجام شد که هدف از آن غربال مجموعه گندم بانک ژن گیاهی ملی ایران برای تحمل به تنش گرمای انتهای فصل و شناسایی نمونه‌های متحمل بود. مواد و روش‌ها: مواد گیاهی این آزمایش، 236 نمونه ژنتیکی گندم نان به‌همراه سه رقم شاهد (چمران، چمران2 و افلاک) بود که به‌صورت طرح آگمنت در مزرعه پژوهشی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان خوزستان (اهواز) در سال زراعی 1395-1394 کشت شدند. آزمایش در دو تاریخ کاشت (کاشت به‌موقع طبق عرف منطقه در اوایل آذرماه به‌عنوان شرایط نرمال و کاشت با تأخیر در نیمه دوم دی‌ماه با هدف ایجاد تنش گرمای انتهای فصل در دوره رشد زایشی گندم) انجام شد. صفات ارزیابی شده شامل طول سنبله، وزن صد دانه، ارتفاع بوته، تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبلچه در سنبله، تعداد گلچه در سنبلچه، تعداد روز تا ظهور سنبله، طول دوره پر شدن دانه، وزن دانه پنج سنبله و زمان رسیدن کامل بود. برای تحلیل آماری داده‌ها، ابتدا آماره‌های توصیفی تحت هر دو شرایط نرمال و تنش گرما برآورد شد و سپس ارتباط بین صفات با استفاده از ضرایب همبستگی مورد بررسی قرار گرفت. از تجزیه به مولفه‌های اصلی جهت کاهش حجم داده‌ها و از تجزیه خوشه‌ای جهت گروه‌بندی ژنوتیپ‌های مورد مطالعه استفاده شد. یافته‌های تحقیق: نتایج این آزمایش نشان داد که تنش گرمای انتهای فصل، میانگین تمامی صفات مورد مطالعه را کاهش داد، به‌طوری که بیش‌ترین کاهش در صفات وزن دانه پنج سنبله و تعداد دانه در سنبله مشاهده شد. بر اساس نتایج ضرایب همبستگی تحت هر دو شرایط نرمال و تنش، وزن دانه پنج سنبله همبستگی مثبت و معنی‌دار با صفات مرتبط با اجزای عملکرد و همبستگی منفی و معنی‌دار با صفات روز تا سنبله‌دهی و روز تا رسیدگی کامل داشت. با استفاده از نتایج تجزیه به مؤلفه‌های اصلی به‌ترتیب تحت شرایط نرمال و تنش گرما، 72.54 درصد از تغییرات کل داده‌ها توسط دو مولفه اصلی و 80.53 درصد از واریانس کل داده‌ها توسط سه مؤلفه اصلی توجیه شد. نتایج تجزیه به مؤلفه‌های اصلی نشان داد که نمونه‌های ژنتیکی KC12977، KC12980، KC13013، KC13043 و KC13087، با دارا بودن صفات زودگل‌دهی و زودرسی و مقادیر بالاتر صفات وزن دانه پنج سنبله، تعداد دانه در سنبله، طول دوره پرشدن دانه و تعداد گلچه در سنبلچه، نمونه‌های ارزش‌مندی بودند و پتانسیل لازم جهت استفاده در برنامه‌های به‌نژادی برای تحمل به تنش گرما را دارند. نتایج حاصل از تجزیه خوشه‌ای نیز نمونه‌های ژنتیکی مورد بررسی را به شش گروه تفکیک کرد و گروه چهارم که شامل 62 نمونه ژنتیکی به‌همراه ارقام شاهد بود، دارای بیش‌ترین میانگین تعداد گلچه در سنبلچه، تعداد دانه در سنبله و وزن دانه پنج سنبله و کم‌ترین میانگین روز تا سنبله‌دهی و روز تا رسیدگی کامل تحت هر دو شرایط نرمال و تنش گرما بودند. نتیجه‌گیری: در مجموع نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که تنوع ژنتیکی بالایی در بین نمونه‌های ژنتیکی گندم نان مورد مطالعه از نظر تحمل به تنش گرمای انتهای فصل وجود داشت. برخی از نمونه‌های ژنتیکی نظیر KC12977، KC12980، KC13013، KC13043 و KC13087، نمونه‌های ارزش‌مندی از نظر صفات زودرسی، عملکرد و اجزای عملکرد دانه بودند. از تنوع بالای موجود در این منابع ژنتیکی به‌ویژه نمونه‌های ژنتیکی متحمل شناسایی شده در این آزمایش، می‌توان به‌منظور اصلاح تحمل به تنش گرما در برنامه‌های به‌نژادی آینده استفاده کرد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| بانک ژن؛ تجزیه به مولفه‌های اصلی؛ تجزیه خوشه‌ای؛ تنوع ژنتیکی؛ کشت تاخیری | ||
| مراجع | ||
|
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 167 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 37 |
||