تعداد نشریات | 31 |
تعداد شمارهها | 743 |
تعداد مقالات | 7,072 |
تعداد مشاهده مقاله | 10,128,725 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,850,566 |
تقابل ایدئولوژیک شاملو با گفتمان غالب در شعر «با چشمها» | ||
نقد و نظریه ادبی | ||
مقاله 10، دوره 8، شماره 1 - شماره پیاپی 15، فروردین 1402، صفحه 193-219 اصل مقاله (1.12 M) | ||
نوع مقاله: مقاله مروری | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22124/naqd.2024.24086.2445 | ||
نویسندگان | ||
مرادعلی سعادت شعاع1؛ سید جواد مرتضایی* 2 | ||
1دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی، دانشکدۀ ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران | ||
2دانشیار زبان و ادبیّات فارسی، دانشکدۀ ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران | ||
چکیده | ||
موضوع این مطالعه بررسی شعر «با چشمها» براساس نظریۀ تحلیل گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف و هدف آن تحلیل ابعاد ایدئولوژیک شعر و ایدئولوژی شاملو در رابطه با ساختارهاست. مسئلۀ تحقیق، مختصات درونمتنی و برونمتنی تصاویر، متغیرهای خرد و کلان تأثیرگذار بر تصاویر و رابطۀ متن و تولیدکنندۀ آن با جامعه است. روش تحقیق با استناد به نظریۀ فرکلاف طراحی شد و با توجه به ایدئولوژی، ابعاد بلاغی- زبانی تصاویر در سطح «توصیف»، بافت موقعیتی تصاویر در سطح «تفسیر» و رابطۀ ساختار با تصاویر در سطح «تبیین» تحلیل شد. براساس نتایج، با تحلیل بلاغی، عناصر تصویرساز شعر و ارزش بلاغی تصاویر و با تحلیل زبانی، ارزشهای زبانی متن آشکار شد. بافت موقعیتی تصاویر شامل بافت متنی، مشارکان فرایند، کنشهای گفتمانی و بینامتنیت است. مهمترین عامل ساختاری تصاویر، اوضاع سیاسی-اجتماعی و اقتصادی جامعه است. کارکرد ایدئولوژیک تصاویر، «غیرطبیعیسازی وضعیت جامعه و مشروعیتزدایی از گفتمان انقلاب سفید» و «طبیعیسازی و مشروعسازی گفتمان جایگزین» است. شعر صحنۀ تقابل ایدئولوژی روشنفکری مخالف با ایدئولوژی رسمی غالب است. کنش ایدئولوژیک شاملو نوعی خلّاقیت ایدئولوژیک مبنی بر استفاده از گفتمان رسمی برای نقد و تخریب ایدئولوژی آن و هدف او جایگزینسازی و هژمونسازی ایدئولوژی خود است، ولی بهدلیل هژمونی گفتمان غالب و فراوانی مشارکان آن موفق نمیشود. | ||
کلیدواژهها | ||
تقابل ایدئولوژیک؛ شعر با چشمها؛ شاملو؛ فرکلاف | ||
مراجع | ||
آبراهامیان، ایرواند (1390). تاریخ ایران نوین، ترجمۀ شهریار خوّاجیان. تهران: دات.
آفرین، فریده؛ شکوری ثانی، معصومه و زارع، محبوبه (1396). «تحلیل آشناییزدایی در شعر «با چشمها»ی احمد شاملو». مطالعات زبانی و بلاغی، 8 (15): 7-40.
آلتوسر، لویی (1395). ایدئولوژی و سازوبرگهای ایدئولوژیک دولت، ترجمۀ روزبه صدرآرا. تهران: چشمه.
ابوالحسن تنهایی، حسین؛ حضرتی، زهرا؛ مختاری، مصطفی و کلاهدوزان، هاجر (1392). «بررسی پیامدهای اصلاحات ارضی در ایران و تأثیر آن بر ساختار سیاسی دهۀ پنجاه خورشیدی». فصلنامۀ تخصصی علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی، 2 (21): 179-220.
انوری، حسن (1390)الف. فرهنگ بزرگ سخن. تهران: سخن.
انوری، حسن (1390)ب. فرهنگ کنایات سخن. تهران: سخن.
پارسا، مانی؛ معصومی، بهرام و سلگی، لیلا (1388). آثارشناسی توصیفی احمد شاملو، تهران: چشمه.
پورنامداریان، تقی (1381). سفر در مه، تهران: نگاه.
خرمشاد، محمدباقر و موسینژاد، محمدجواد (1396). «دولت پهلوی، اصلاحات ارضی و نظریۀ توسعۀ روستو». فصلنامۀ علوم اجتماعی، 26 (76): 145-174.
رحمانیان، داریوش و عبدالهی، محمدجواد (1396). «از بیکاری پنهان به بیکاری آشکار: تأثیر اصلاحات ارضی در به رسمیت شناختن بیکاری». تحقیقات تاریخ اجتماعی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 7 (1): 109-135.
سلاجقه، پروین (1384). امیرزادۀ کاشیها شاملو: نقد شعر معاصر، احمد شاملو. تهران: مروارید.
شاملو، احمد (1391). مجموعۀ آثار؛ دفتر یکم: شعرها، تهران: نگاه.
فرکلاف، نورمن (1379). تحلیل انتقادی گفتمان، ترجمۀ فاطمه شایستهپیران و دیگران. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانهها.
قرشی، مجتبی و داودی، علیاصغر (1397). «جبههگیری احزاب در مقابل اصلاحات ارضی رژیم پهلوی». فصلنامۀ مطالعات سیاسی، 10(39): 113-134.
هاشمی، رشید؛ ارشاد، فرهنگ؛ سیفالّهی، سیفالله و راد، پرویز (1397). «بازخوانی شعر احمد شاملو در چارچوب رویکرد ساختارگرایی». مجلۀ جامعهشناسی ایران، 19(1): 68-90.
یاراحمدی، معصوم (1399). «انقلاب سفید و گسترش نظام آموزش عالی؛ چالشها و تعارضها (1342-1357)». فصلنامۀ علمی-تخصصی پژوهش در آموزش تاریخ، 1 (1): 1-19.
یورگنسن، ماریانه و فیلیپس، لوئیز (1389). نظریه و روش در تحلیل گفتمان. ترجمۀ هادی جلیلی. تهران: نی. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 172 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 69 |