تعداد نشریات | 31 |
تعداد شمارهها | 748 |
تعداد مقالات | 7,108 |
تعداد مشاهده مقاله | 10,240,983 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,898,463 |
مدلسازی اثر تنش شوری بر عملکرد ارقام هیبرید و اصلاحشده برنج طی دوره رشد | ||
تحقیقات غلات | ||
دوره 13، شماره 1 - شماره پیاپی 46، خرداد 1402، صفحه 65-76 اصل مقاله (313.83 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22124/cr.2023.25409.1783 | ||
نویسندگان | ||
راضیه طلوعی نسب1؛ صفورا اسدی کپورچال* 2؛ حسن رمضان پور3؛ مجتبی رضایی4 | ||
1دانشآموخته کارشناسی ارشد، گروه علوم خاک، دانشکده علوم کشاورزی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران | ||
2استادیار، گروه علوم خاک، دانشکده علوم کشاورزی، دانشگاه گیلان، رشت | ||
3دانشیار، گروه علوم خاک، دانشکده علوم کشاورزی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران | ||
4استادیار پژوهش، موسسه تحقیقات برنج کشور . سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، رشت ، ایران | ||
چکیده | ||
مقدمه: شوری منابع خاک و آب از مهمترین عوامل کاهش عملکرد در بسیاری از گیاهان از جمله برنج است. با توجه به افزایش شوری منابع آب و خاک در بسیاری از نقاط زیر کشت برنج در کشور و با توجه به حساسیت یا تحمل متفاوت برنج به شوری آب و خاک در مراحل مختلف رشد، مدیریت منابع آبهای لبشور در این مناطق ضروری است. در این آزمایش، اثر سطوح مختلف شوری آب آبیاری طی دوره رشد بر عملکرد دو رقم برنج هیبرید و اصلاح شده بررسی شد و هدف از اجرای آن، دستیابی به بهترین زمان کاربرد آب شور برای رسیدن به کمترین میزان افت عملکرد بود. مواد و روشها: آزمایش بهصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه فاکتور و سه تکرار در مؤسسه تحقیقات برنج کشور به صورت گلدانی زیر پوشش بارنگیر انجام شد. فاکتورهای آزمایش شامل شوری آب آبیاری در چهار سطح 2، 4، 6 و 8 دسیزیمنس بر متر به عنوان فاکتور اول، زمان اعمال تنش شوری در چهار سطح شامل مراحل پنجه زنی، تشکیل خوشه، ظهور خوشه و رسیدگی به عنوان فاکتور دوم، و رقم برنج در دو سطح شامل رقم اصلاح شده درفک و رقم هیبرید بهار به عنوان فاکتور سوم بود. علاوه بر این، آبیاری با آب معمولی با شوری 4/0 دسیزیمنس بر متر نیز بهعنوان تیمار شاهد آزمایش جهت مقایسه با سایر تیمارهای شوری در نظر گرفته شد. جهت اعمال تیمارهای شوری از نمک کلرید سدیم و سولفات کلسیم به نسبت دو به یک استفاده شد. پس از پایان هر مرحله رشد، آبشویی گلدانها انجام و ادامه آبیاری تا پایان مرحله رشد با آب معمولی انجام شد. پس از رسیدن محصول، عملکرد دانه بر مبنای رطوبت 14 درصد، عملکرد زیستتوده و شاخص برداشت اندازهگیری شد. برای تجزیه و تحلیل آماری دادهها از نرمافزار SPSS و برای مقایسه میانگینها از آزمون توکی در سطح احتمال یک درصد استفاده شد. یافتههای تحقیق: نتایج تجزیه واریانس دادهها نشان داد که تأثیر سطوح مختلف شوری و مرحله اعمال آن بر عملکرد دانه هر دو رقم برنج در سطح احتمال یک درصد معنیدار بود. نتایج مقایسه میانگینها نشان داد که رقم اصلاح شده درفک در مقایسه با رقم هیبرید بهار تحمل بیشتری در مقابل شوری از خود نشان داد و عملکرد بیشتری در سطوح مختلف شوری تولید کرد. حساسترین و متحملترین مرحله رشد گیاه به تنش شوری بهترتیب مرحله پنجهزنی (با میانگین عملکرد 82/6 و 07/8 گرم بر گلدان بهترتیب برای هیبرید بهار و رقم درفک) و مرحله رسیدگی (با میانگین عملکرد 71/14 و 90/15 گرم بر گلدان بهترتیب برای هیبرید بهار و رقم درفک) بود. کمترین مقدار زیستتوده و شاخص برداشت در رقم اصلاح شده درفک در مرحله پنجهزنی و شوری 8 دسیزیمنس بر متر بهترتیب با مقدار 37/14 گرم بر گلدان و 53/2 درصد بهدست آمد. همچنین، کمترین مقدار زیستتوده و شاخص برداشت در رقم هیبرید بهار در شوری 8 دسیزیمنس بر متر بهترتیب در مراحل خوشهدهی (89/12 گرم بر گلدان) و تشکیل خوشه (61/4 درصد) مشاهده شد. مدلسازی اثر سطوح مختلف شوری بر عملکرد دانه نشان داد که تغییرات عملکرد با اعمال سطوح مختلف شوری در مراحل مختلف رشد از معادله درجه دوم تبعیت کرد. ضرایب تشخیص معادلات رگرسیونی عملکرد دانه در سطوح مختلف شوری برای رقم اصلاح شده درفک در مراحل پنجهزنی (99/0R2=)، تشکیل خوشه (99/0R2=)، خوشهدهی (95/0R2=) و رسیدگی (98/0R2=) و نیز برای رقم هیبرید بهار در مراحل پنجهزنی (99/0R2=)، تشکیل خوشه (99/0R2=)، خوشهدهی (99/0R2=) و رسیدگی (99/0R2=)، نشان داد که زمان اعمال تنش شوری مهمتر از میزان شوری است. نتیجهگیری: اعمال سطوح مختلف شوری موجب اختلاف معنیدار در عملکرد دانه هر دو رقم اصلاح شده و هیبرید شد، بهطوری که با افزایش سطوح شوری، کاهش معنیداری در عملکرد دانه هر دو رقم درفک و بهار مشاهده شد و کمترین عملکرد دانه در سطح شوری 8 دسیزیمنس بر متر بهدست آمد. مرحله اعمال شوری نیز از اهمیت ویژهای برخوردار بود و سبب اختلاف معنیدار در میزان کاهش عملکرد شد. در مجموع نتایج این آزمایش نشان داد که در شرایط کمآبی و یا در صورت عدم دسترسی به آب با کیفیت مناسب، میتوان با مدیریت آب در مراحل مختلف رشد و استفاده از آب با کیفیت پایینتر در مراحل انتهایی رشد و رسیدگی، از کاهش عملکرد دانه برنج تا حد زیادی جلوگیری کرد. | ||
کلیدواژهها | ||
کیفیت آب آبیاری؛ مدل رگرسیونی؛ مرحله پنجهزنی؛ مرحله رسیدگی | ||
مراجع | ||
Asch, F., Dingkuhn, M. and Dorffling, K. 2000. Salinity increases CO2 assimilation but reduces growth in field-grown irrigated rice. Plant and Soil, 218, pp. 1-10. https://doi.org/10.1023/A:1014953504021.
Biabani, A., Sabouri, H. and Nakhzari, A. 2012. Study of yield components of rice cultivars under salinity stress condition. Journal of Plant Production, 19(4), pp. 173-186. [In Persian]. https://dorl.net/dor/20.1001.1.23222050.1391.19.4.10.2.
Blake, G.R. and Hartge, K.H. 1986. Bulk Density. In: Klute, A. (Ed.). Methods of Soil Analysis: Part I. Physical and Mineralogical Methods. 2nd Edition. American Society of Agronomy, Inc., and Soil Science Society of America, Inc. pp. 363-375. https://doi.org/10.2136/sssabookser5.1.2ed.c13.
Ebrahimi Rad, H., Babazadeh, H., Rezaei, M. and Amiri, E. 2016. Modeling response of Hashemi rice variety to change in salinity levels during the growth stages. Iranian Journal of Irrigation and Drainage, 10(2), pp. 168-176. [In Persian].
Fallah, A., Farahmanfar, E. and Moradi, F. 2015. Effect of salt stress on some morpho-physiological characters of two rice culitivars during different growth stages at greenhouse. Journal of Applied Field Crop Research, 28(107), pp. 175-182. [In Persian]. https://doi.org/10.22092/AJ.2015.105720.
Gee, G.W. and Bauder, J.W. 1986. Particle-Size Analysis. In: Klute, A. (Ed.). Methodes of Soil Analysis: Part 1. Physical and Mineralogical Methods. Second Edition. American Society of Agronomy, Inc., and Soil Science Society of America, Inc. pp. 383-411. https://doi.org/10.2136/sssabookser5.1.2ed.c15.
Gholizadeh, F. 2012. Effects of salt stress in germination stage in rice genotypes (Oryza sativa L.). New Cellular and Molecular Biotechnology Journal, 2(6), pp. 75-81. [In Persian]. https://dorl.net/dor/20.1001.1.22285458.1391.2.6.9.4.
Homaee, M. 2002. Plants Response to Salinity. Iranian National Committee on Irrigation and Drainage (IRNCID). ISBN: 964-6668-37-2. 107 p. [In Persian].
Hasamuzzaman, M., Fujita, M., Islam, M.N., Ahamed, K.U. and Nahar, K. 2009. Performance of four irrigated rice varieties under different levels of salinity stress. International Journal of Integrative Biology, 6(2), pp. 85-90.
Jafari Rad, S., Zavareh, M., Khaledian, M.R. and Rezaei, M. 2015. Evaluation of different rice genotypes tolerance to saline irrigation water. Journal of Crop Production and Processing, 5(17), pp. 1-12. [In Persian]. https://doi.org/10.18869/acadpub.jcpp.5.17.1.
Khatun, S. and Flowers, T.J. 1995. Effects of salinity on seed set in rice. Plant, Cell & Environment, 18(1), pp.61-67. https://doi.org/10.1111/j.1365-3040.1995.tb00544.x.
Mass, E.V. and Hoffman, G.J. 1977. Crop salt tolerance – current assessment. Journal of the Irrigation and Drainage Division, 103(2), pp. 115-134. https://doi.org/10.1061/JRCEA4.0001137.
Ministry of Agriculture - Jahad. 2023. Agricultural statistics. Vol. one: Crop plants. Ministry of Agriculture – Jahad, Tehran, Iran. [In Persian].
Mirdarmansouri, Sh., Babaeian Jelodar, N.A. and Bagheri, N.A. 2014. Effects of NaCl Stress on Grain Yield and their Components in Iranian Rice Genotypes. Journal of Crop Breeding, 6(14), pp. 67-83. [In Persian]. https://dorl.net/dor/20.1001.1.22286128.1393.6.14.6.7. Rezaee, M., Davatgar, N., Khaledian, M.R., Ashrafzadeh, A., Kavoosi, M. and Zavareh, M. 2013. Study of the effect of saline water on rice yield under water stress conditions. Journal of Irrigation Sciences and Engineering, 36(1), pp. 81-88. [In Persian]. https://dorl.net/dor/20.1001.1.25885952.1392.36.1.8.9 .
Sadooghi, L., Homaee, M., Noroozi, A.A. and Asadi Kapourchal, S. 2016. Estimating rice yield using VSM model and satellite images in Guilan province. Cereal Research, 6(3), pp. 397-410. [In Persian]. https://dorl.net/dor/20.1001.1.22520163.1395.6.3.10.2.
Saeedzadeh, F., Taghizadeh, R. and Gurbanov, E. 2018. Investigation the effect of salinity on agronomic and biochemical traits of different rice cultivars under field conditions. Crop Physiology Journal, 9(36), pp. 101-120. [In Persian]. https://dorl.net/dor/20.1001.1.2008403.1396.9.36.7.8.
Shamsoddin Saeed, M. and Farahbakhsh, H. 2009. The effect of salinity on yield and some agronomical and physiological traits of two maize (Zea mays L.) cultivars in Kerman. Plant Productions, 32(1), pp. 13-25. [In Persian].
Shannon, M.C., Rhoades, J.D., Draper, J.H., Scardaci, S.C. and Spyres, M.D. 1998. Assessment of salt tolerance in rice cultivars in response to salinity problems in California. Crop Science, 38(2), pp. 394-398. https://doi.org/10.2135/cropsci1998.0011183X003800020021x.
Sharifi, P. 2013. Evaluating the effect of salinity stresses on some of the traits of rice at the germination stage. Plant and Ecosystem, 9(34-1), pp. 31-39. [In Persian].
Tartarini, S., Paleari, L., Movedi, E., Sacchi, G.A., Nocito, F.F. and Confalonieri, R. 2019. Analysis and modeling of processes involved with salt tolerance and rice. Crop Science, 59(3), pp.1155-1164. https://doi.org/10.2135/cropsci2018.10.0609.
Walkley, A. and Black, I.A. 1934. An examination of Degtjareff method for determining soil organic matter, and a proposed modification of the chromic acid titration method. Soil Science, 37(1), pp. 29-38. Zeng, L. and Shannon, M.C. 2000. Effects of salinity on grain yield and yield components of rice at different seeding densities. Agronomy Journal, 92(3), pp. 418-423. https://doi.org/10.2134/agronj2000.923418x.
Zeng, L., Lesch, S.M. and Grieve, C.M. 2003. Rice growth and yield respond to changes in water depth and salinity stress. Agricultural Water Management, 59(1), pp. 67-75. https://doi.org/10.1016/S0378-3774(02)00088-4. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 242 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 160 |