تعداد نشریات | 31 |
تعداد شمارهها | 743 |
تعداد مقالات | 7,048 |
تعداد مشاهده مقاله | 10,171,383 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,844,214 |
تحلیل سپهر نشانهای شعر «در آستانه» احمد شاملو بر اساس نظریۀ یوری لوتمان | ||
نقد و نظریه ادبی | ||
مقاله 1، دوره 8، شماره 1 - شماره پیاپی 15، فروردین 1402، صفحه 5-25 اصل مقاله (1.27 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22124/naqd.2023.23960.2441 | ||
نویسندگان | ||
فیروز فاضلی* 1؛ سید احمد طباطبایی2 | ||
1دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران | ||
2دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران | ||
چکیده | ||
«سپهر نشانهای» اصطلاحی ابداعی در نظریۀ یوری لوتمان است و بر فضای انتزاعی محصوری دلالت دارد که نشانهها تنها درون آن معنا مییابند. آنچه درون مرزهای این سپهر قرار میگیرد واجد فرهنگ و نظم درونی است و خارج از آن فضای فرانشانهای یا غیرنشانهای را تشکیل میدهد که دچار بینظمی و آشوب است و نشانه-معناشناسی در آن تعریفپذیر نیست. لوتمان معتقد است بر اثر سازوکارهایی همچون طرد و جذب در مرزها، سپهر نشانهای همواره در حال تغییر است. «در آستانه» از احمد شاملو شعر بلندی است که در اواخر عمر او سروده شده است و جمعبندی فلسفی و اعتقادی او را در خصوص زندگی، مرگ و وضعیت پس از مرگ در خود جای داده است. در مقالة حاضر با بهکارگیری نظریة نشانهشناسی فرهنگی لوتمان به تحلیل سپهر نشانهای این اثر پرداخته شده است. تحلیلهای انجامشده نشان میدهد شاملو عناصر متافیزیکی را از سپهر نشانهای طرد کرده، مرز تمایز خود با طبیعتِ غیرانسانی را پررنگ نموده و با تهی کردن سپهر نشانهای از عناصر طبیعی و فراطبیعی، میدان را برای محوریت یافتن نقش انسان و برجسته نمودن جایگاه او مهیا کرده است. | ||
کلیدواژهها | ||
نشانهشناسی فرهنگی؛ سپهر نشانهای؛ یوری لوتمان؛ احمد شاملو؛ شعر معاصر | ||
مراجع | ||
احمدی، پریسا؛ پریسا؛ خلیل بیگزاده؛ عبدالرضا نادریفر، و سوسن جبری. (1401). «مواجهة خودی و دیگری در رمانهای مهاجرت رضا قاسمی بر پایة الگوی لوتمان (چاه بابل، وردی که برهها میخوانند)». پژوهشنامة ادبیات داستانی، (11): 1-20.
پاکتچی، احمد. (1383). «مفاهیم متقابل فرهنگ و طبیعت: در حوزة نشانهشناسی فرهنگی مکتب مسکوـ تارتو». اولین هماندیشی نشانهشناسی هنر، به کوشش فرزان سجودی. تهران: موسسة تألیف ترجمه و نشر آثار هنری متن. 179-204.
پورنامداریان، تقی. (1384). در سایة آفتاب، تهران: سخن.
توروپ، پیتر. (1390). «نشانهشناسی فرهنگی و فرهنگ». ترجمة فرزان سجودی. مجموعه مقالات نشانهشناسی فرهنگی، به کوشش فرزان سجودی. تهران: علم. 17-40.
خزل، لیلا؛ فرهاد طهماسبی و ساره زیرک. (1398). «از طرد تا حذف شدن سیاوش از منظر نشانهشناسی فرهنگی در شاهنامه». جستارنامة ادبیات تطبیقی، (10): 71-88.
خیام، مسعود. (1390). احمد شاملو؛ عکس فوری، تهران: گوشه.
سپهری، سهراب. (1389). مجموعهشعر هشت کتاب، اصفهان: گفتمان اندیشة معاصر.
سجودی، فرزان. (1388). «ارتباطات بین فرهنگی: ترجمه و نقش آن در فرآیندهای جذب و طرد». نشانهشناسی: نظریه و عمل، تهران: علم. 143-166.
سلاجقه، پروین. (1384). نقد شعر معاصر؛ امیرزادهی کاشیها (شاملو)، تهران: مروارید.
سمننکو، الکسی. (1396). تاروپود فرهنگ، مترجم حسین سرفراز. تهران: علمی و فرهنگی.
سنسون، گوران. (1390). «مفهوم متن در نشانهشناسی فرهنگ». ترجمة فرزان سجودی. مجموعه مقالات نشانهشناسی فرهنگی، به کوشش فرزان سجودی. تهران: علم. 75-118.
شاملو، احمد. (1381). مجموعة آثار، دفتر یکم: شعرها، تهران: نگاه.
شجاری، مرتضی. (1387). «امانت الهی از دیدگاه عرفای ایرانی و ابنعربی». زبان و ادب فارسی، (204): 85-105.
شمیسا، سیروس. (1370). بیان، تهران: فردوس.
شمیسا، سیروس. (1386). معانی، ویراست دوم. تهران: میترا.
طاهری، رضا؛ امیر آذر و ساره زیرک. (1400). «نشانهشناسی فرهنگی هستة بنیادین هزارویکشب براساس متون همریخت». پژوهشهای بینرشتهای ادبی، (6): 165-189.
طهماسبی، فرهاد. (1398). «تقابل و تعامل با دیگری در فردوسی از منظر نشانهشناسی فرهنگی (از گیومرت تا فریدون)». پژوهشنامة ادب حماسی، (28): 255-277.
کریمیحکاک، احمد. (1384). طلیعة تجدد در شعر فارسی، ترجمة مسعود جعفری. تهران: مروارید.
لئونه، ماســیمو. (1389). «تأملاتی در باب نشــانه–معنیشناسی فرهنگی تصاویر». ترجمة حسن زختاره. نشانهشناسی فرهنگ(ی): مجموعه مقالات نقدهای ادبی-هنری، به کوشش امیرعلی نجومیان. تهران: سخن. 61-86.
لوتمان، یوری. (1390). «دربارة سپهر نشانهای». مجموعه مقالات نشانهشناسی فرهنگی، ترجمة فرناز کاکهخانی. به کوشش فرزان سجودی. تهران: علم. 221-258.
لوتمان، یوری و بی.ای. اوسپنکی. (1390). «در باب سازوکار نشانهشناختی فرهنگی». ترجمة فرزان سجودی. مجموعه مقالات نشانهشناسی فرهنگی، به کوشش فرزان سجودی. تهران: علم. 41-74.
لیونبرگ، کریستینا. (1390). «مواجهه با دیگری فرهنگی: رویکردهای نشانهشناختی به تعامل بینافرهنگی». ترجمة تینا امراللهی. مجموعه مقالات نشانهشناسی فرهنگی، به کوشش فرزان سجودی. تهران: علم. 119-152.
محسنی، محمدجواد. (1391). «جستاری در نظریه و روش تحلیل گفتمان فرکلاف». معرفت فرهنگی-اجتماعی، (3): 163-184.
Lotman, Y. (1990). Universe of the Mind: A Semiotic Theory of Culture, Trans. Ann Shukman. Indiana University Press. Lotman, Y. (2005). “On the semiosphere”. Trans. Wilma Clark. In Sign Systems Studies, Vol. 33 (1): 205-228. Semenenko, A. (2012). The Texture of Culture: An Introduction to Yuri Lotman's Semiotic Theory, Palgrave Macmilan in the United States.
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 883 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 322 |