پیوندهای مفید
آمار
| تعداد نشریات | 31 |
| تعداد شماره‌ها | 748 |
| تعداد مقالات | 7,112 |
| تعداد مشاهده مقاله | 10,245,917 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,899,655 |
نگاهی تاریخی به صورت‌های بیان وجه اجازه درگیلکی | ||
| زبان فارسی و گویشهای ایرانی | ||
| مقاله 11، دوره 7، شماره 1 - شماره پیاپی 13، شهریور 1401، صفحه 237-263 اصل مقاله (1.84 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22124/plid.2023.23511.1620 | ||
| نویسندگان | ||
| الهه حسینی ماتک1؛ مجتبی منشی زاده2؛ احسان چنگیزی* 3 | ||
| 1دانشجوی دورۀ دکتری زبان‌شناسی، دانشکدۀ ادبیات و زبانهای خارجی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران. | ||
| 2استاد گروه زبان‌شناسی، دانشکدۀ ادبیات و زبانهای خارجی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران | ||
| 3دانشیار گروه زبان‌شناسی، دانشکدۀ ادبیات و زبانهای خارجی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| در گیلکی، چهار صورت زبانی برای بیان وجه اجازه به‌کار میرود: vâhâštǝn، bedâ، benǝ و tânǝstǝn. برخی از این صورت‌ها بر صدور اجازه و برخی بر درخواست اجازه دلالت دارند. این ابزارها حاصل دستوریشدگی صورت‌هایی هستند که در دوره‌های پیشین زبانهای ایرانی، کارکرد واژگانی داشته‌اند. در این مقاله، روند دستوریشدگی ابزارهای بیان وجه اجازه براساس داده‌های زبان اوستایی، فارسی باستان، فارسی میانه و متون ادب فارسی بررسی شده‌است. در غالب زبان‌ها، وجه اجازه یا با دستوریشدگی فعل‌هایی که بر رهاکردن و ترک‌کردن دلالت دارند، بازنمایی می‌شود یا با دستوریشدگی فعل‌هایی که بر مفهوم توانایی دلالت دارند و برای بیان احتمال نیز به‌کار می‌روند. صورت‌های زبانی vâhâštǝn و bedâ از ریشۀ harz/hard به معنی رهاکردن در دورۀ باستان زبانهای ایرانی بازمانده‌اند. benǝ از مصدر nehan است که علاوه‌بر معنی واژگانی «قراردادن»، در مرحل‌های از تحول زبان برای بیان معنی «رهاکردن» به‌کار رفته و سپس، فعل امر آن برای بیان مفهوم اجازه دستوری شده‌است. tânǝstǝn نیز از ریشۀ tav به معنی «توانایی‌داشتن» در زبانهای دورۀ باستان است که در سیر تحول، علاوه‌بر مفهوم وجهی توانایی، برای بیان احتمال و اجازه نیز به‌کار رفته‌است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| دستوریشدگی؛ گیلکی؛ وجه؛ اجازه | ||
| مراجع | ||
|
ابوالقاسمی، م. 1373. مادههای فعلهای فارسی دری، تهران: ققنوس.
ابوالقاسمی، م. 1383. راهنمای زبانهای باستانی ایران، تهران: سمت.
ابوالقاسمی، م. 1387. دستور تاریخی زبان فارسی، تهران: سمت.
اخلاقی، ف. 1386. «بایستن، شدن و توانستن: سه فعل وجهی فارسی امروز»، دستور، 3(3): 82ـ132.
بلعمی، ابوعلی محمد. 1372. گزیدة تاریخ بلعمی. انتخاب و شرح ر. انزابینژاد. تهران: امیرکبیر.
پاینده لنگرودی، م. 1375. فرهنگ گیل و دیلم (فارسی به گیلکی)، تهران: امیرکبیر.
پورهادی، م. 1396. توصیف ساختمان فعل و مصدر در زبان گیلکی، رشت: فرهنگ ایلیا.
دهخدا، ع.ا. 1377. لغتنامه، تهران: دانشگاه تهران.
حافظ، ش. م. 1387. دیوان حافظ براساس نسخة تصحیحشدة م. قزوینی و ق. غنی، تهران: ققنوس.
خانلری، پ. 1365. تاریخ زبان فارسی، تهران: نشر نو.
راستارگویوا، و. س. 1379. دستورزبان فارسی میانه، ترجمة و. شادان، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
راشد محصل، م. ت. 1385. وزیدگیهای زادسپرم. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
رضاییباغبیدی، ح. 1384. روایت آذرفرنبغ فرخزادان، تهران: مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
رودکی سمرقندی، ا. 1376. دیوان رودکی سمرقندی. براساس نسخة س. نفیسی و ی. براگینسکی، تهران: نگاه.
صبوری، ن و روشن، ب. 1394. فعلهای گیلکی (بررسی تطبیقی و ریشهشناختی گونه‌های گویشی شرق گیلان). رشت: ایلیا.
صبوری، ن و شریفی، ش. 1400. «بررسی معنایی فعلهای وجهی گیلکی (گونة سیاهکلی)»، زبان فارسی و گویشهای ایرانی، 6(2)، 81ـ107.
صبوری، ن. (در حال انتشار). «فعلهای وجهی غیرشخصی فارسی میانۀ زردشتی»، زبان پژوهی.
طبری، م. ج. 1356. ترجمة تفسیر طبری، بهکوشش ح. یغمائی، ج 1 و 7، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
عموزاده، م.، رضایی، ح. 1391. «بررسی مفاهیم وجهی زمان دستوری در زبان فارسی»، پژوهشهای زبانی، 3(1)، 53ـ76.
فرهوشی، ب. (1378). کارنامة اردشیر بابکان. تهران: دانشگاه تهران.
کریستن‌سن، آ. ا. 1374. گویش گیلکی رشت (پژوهشی دربارة شناخت گویشهای ایرانی)، ترجمه و تحشیة ج. خمامی‌زاده، تهران: سروش.
کوهکن، س، گلفام، ا. 1400. «از الزام تا نیاز ذاتی: ’باید‘ در زبانهای ایرانی غربی نو»، جستارهای زبانی، 12(1): 109 -143.
محمودی بختیاری، ب. 1387. «ساختواژة افعال باید و شاید»، دستور، (4): 153ـ169.
همایونفر، م. 1392. بررسی روند دستوریشدگی فعلهای وجهی زبان فارسی براساس پارامترهای لمان». دستور، (9): 50ـ73.
Bartholomae, C. 1961. Altiranisches Wörterbuch, Berlin, W. De Gruyter. Brinton, L. J. & Traugott, E. C. 2005. Lexicalization and Language Change. Cambridge: University Press. Brunner, Ch. j. 1977. A Syntax of Western Middle Iranian. Delmar, New York: Caravan Books. Bybee, J. L., Perkins R. D. & Pagliuca, W. 1994. The evolution of grammar: Tense, aspect, and modality in the languages of the world. Vol. 196. Chicago: University Press. Bybee, J. L. and Fleischman, S. 1995. “Modality in grammar and discourse”. Modality in grammar and discourse. Bybee, J. L. and S. Fleischman (eds), Amsterdam: John Benjamins Publishing Company, 1-17. Bybee, J. 2003. “Mechanism of change in grammaticalization: The role of frequency”. In B.D. Joseph & R.D. Janda (eds.). The Handbook of Historical Linguistics (602-623). Blackwell Publishing. Bybee, J. 2015. Language Change. Cambridge: University Press. Cheung, J. 2007. Etymological Dictionary of the Iranian Verb. Leiden-Boston: Brill. Coates, J. 1983. The Semantics of the Modal Auxiliaries. London: Routledge. Heine, B., U. Claudi & F. Hűnnemeyer. 1991. “From cognition to grammar-evidence from African language”. In E. C. Traugott and C. Heine (eds.). Approaches to grammaticalization (1/149-187). Amsterdam and Philadelphia: John Benjamins publishing company. Heine, B. 2003. “Grammaticalization”. In B.D. Joseph & R.D. Janda (eds.). The Handbook of Historical Linguistics (575-601). Blackwell Publishing. Heine, B. & T. Kuteva. (2004). World Lexicon of Grammaticalization, Cambridge: University Press. Hopper, P. J. 1991. “On some principle of grammaticalization”. In E. C. Traugott and C. Heine (eds.). Approaches to grammaticalization (1/17-35). Amsterdam and Philadelphia: John Benjamins publishing company. Hopper, P.J. & Traugott, E.C. 2003. Grammaticalization. Cambridge: University Press. Kent, R. G. 1953. Old Persian (Grammar, Texts, Lexicon). New Haven: American Oriental Society. Lyons, J. 1977. Semantics. Cambridge: University Press. Nyberg, H. S. 1974. A Manual of Pahlavi. Vol. II. Wiesbaden: Otto Harrssowitz. MacKenzie, D. N. 1971. A Concise Pahlavi Dictionary. London and New York: Oxford Press. Palmer, F. R. 1986. Mood and modality. Cambridge: University Press. Palmer, F. R. 2001. Mood and modality. Cambridge: university press. Rastorgueva, V.S., Kerimova, A.A., Mamedzade, A.K. , Pireiko, L.A. & Edel’man, D.I. (2012). The Gilaki Language. Uppsala: University Press. Shaked, Sh. 1979. The Wisdom of Sasanian Sages (Dēnkard VI). Colorado: Westview Press. Von Wright, G. H. 1951. An Essay in Modal Logic. Amesterdam: North-Holland. Williams, A. V. 1990. The Pahlavi Rivāyat Accompanying the Dādestān Ī Dēnīg (2 part). København: Kommissionær Munksgaard. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 137 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 171 |
||