تعداد نشریات | 31 |
تعداد شمارهها | 744 |
تعداد مقالات | 7,079 |
تعداد مشاهده مقاله | 10,193,321 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,873,773 |
تحلیلی بر وضعیت عوامل تابآور اقتصاد روستایی در برابر سیلاب (مطالعة موردی: شرق استان گیلان) | ||
مطالعات جغرافیایی نواحی ساحلی | ||
دوره 3، شماره 4 - شماره پیاپی 11، بهمن 1401، صفحه 21-40 اصل مقاله (1.72 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی- مستخرج از رساله | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22124/gscaj.2022.21500.1140 | ||
نویسندگان | ||
الهام حسین نیا1؛ تیمور آمار* 2؛ عیسی پوررمضان3 | ||
1دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامهریزی روستایی، گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران. | ||
2دانشیار گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران. | ||
3استادیار گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران. | ||
چکیده | ||
در دنیای کنونی تابآوری مهمترین عامل استمرار حیات اقتصاد سکونتگاههای روستایی در برابر مخاطرات طبیعی و به حداقلرساندن هزینهها در شرایط بحران شناخته میشود و در این زمینه مطالعات زیادی در بسیاری از کشورها صورت پذیرفته و کوشیدهاند تا حد امکان به آن توجه ویژه داشته باشند. پژوهش حاضر به دنبال ارزیابی و تحلیل عوامل سازنده و اثرگذار تابآور اقتصاد روستایی در برابر مخاطره سیلاب است. هدف تحقیق کاربردی و با استفاده از دادههای موجود و براساس منابع قابل استناد و مطالعات میدانی (پرسشنامه) گردآوری و بهصورت روش توصیفی - تحلیلی انجام شده است. واحد تحلیل پژوهش سرپرستان خانوار روستایی ساکن در محدودة مورد مطالعه هستند که 379 نفر آنها بر اساس فرمول کوکران و با استفاده از روش نمونهگیری خوشهای - فضایی انتخاب شدهاند. جهت تجزیهو تحلیل دادهها از روشهای آماری مبتنی بر مقایسه میانگینها، همبستگی اسپیرمن و از آزمون T مورد استفاده قرارگرفت. نتایج نشان میدهد که بین عوامل سازنده تابآوری اقتصادی روابط همبستگی بالای پنجاه درصد برقرار است، تنوع بخشی در فعالیتهای اقتصاد روستایی مهمترین عامل در افزایش تابآوری با مقدار میانگین (2/63) نسبت به ظرفیت جبران خسارت در تابآوری اقتصادی شناخته میشود . همچنین با توجه به موضوع پژوهش مبنای کار جهت تحلیل فضایی به صورت سلسلهمراتبی مد نظر قرار گرفت. و در همین راستا رتبهبندی محدودة مطالعاتی شرق استان گیلان بر حسب شاخصهای ترکیبی تابآوری و با تکیه به روش تاپسیس در محیط GIS، نقشه نهایی تابآوری اقتصادی در برابر مخاطرات محیطی (سیلاب) ترسیم و ارائه شد. | ||
تازه های تحقیق | ||
- محتوای نظری جمعآوریشده حاصل از بررسی ادبیات نظری و تحقیقات علمی، بهروز بوده و جهت حصول به شناخت و تبیین بهتر مؤلفههای تابآور اقتصاد روستایی، با یکدیگر مقایسه شدند. - روابط مؤلفههای ثبات و ظرفیت اقتصادی در ارتقای تابآوری اقتصاد روستایی متأثر از مخاطرة سیل در محدودة مطالعات جغرافیایی ساحلی و رودخانهای شرق استان گیلان تشریح گردید. - در تحقیقات کاربردی و برنامهریزی در مدیریت سوانح طبیعی و حوزههای مطالعات جغرافیایی نواحی ساحلی، می توان از این پژوهش بهره برد. | ||
کلیدواژهها | ||
عوامل تابآور؛ اقتصاد روستایی؛ سیلاب؛ ظرفیتسازی؛ شرق استان گیلان | ||
مراجع | ||
آئیژ، عزمی؛ میرزاییقلعه، فرزاد و درویشی، سباء (1394). جایگاه دانش بومی در مدیریت مخاطرات طبیعی در روستاها (مطالعة موردی: دهستان شیزر، شهرستان هرسین). فصلنامة جغرافیا و مخاطرات محیطی، 13، صص. 23-39.
احمدزاده، حسن؛ سعیدآبادی، رشید و نوری، الهه (1394). بررسی و پهنهبندی مناطق مستعد به وقوع سیل با تأکید بر سیلابهای شهری (مطالعة موردی: شهر ماکو). فصلنامة هیدروژئومورفولوژی، 1(2)، صص. 1-24.
بدری، سیدعلی و عبدینژاد، همتعلی (1391). آشنایی با برنامهها، طرحها و پروژههای عمرانی روستا. سازمان شهرداریها و دهیاریهای کشور، تهران.
بذرافشان، جواد؛ طولابینژاد، مهرشاد و طولابینژاد، میثم (1397). تحلیل فضایی تفاوتهای تابآوری در نواحی شهری و روستایی در برابر مخاطرات طبیعی در شهرستان پلدختر. پژوهشهای روستایی، 9 (1)، صص. 119-135.
حسنوند، افسانه؛ حاجینژاد، علی و یاسوری، مجید (1398). بررسی عوامل مؤثر بر تابآوری اقتصادی سکونتگاههای روستایی بعد از رخداد زلزله (مطالعة موردی: دهستان سیلاخور شهرستان دورود). جغرافیا و مخاطرات محیط، 8 (4)، صص. 51-66.
حاتمینژاد، حسین؛ آتشافروز، نسرین و آروین، محمود (1396). پهنهبندى خطر سیل با استفاده از تحلیل چندمعیاره و GIS (مطالعة موردى: شهرستان ایذه). فصلنامه علمی-ترویجی دانش پیشگیری و مدیریت بحران، 7 (2)، صص. 141-153.
خالدی، شهریار؛ قهرودی، منیژه و فرهمند، قاسم (1399). سنجش و ارزیابی میزان تابآوری مناطق شهری در برابر سیلابهای شهری (مطالعة موردی: شهر ارومیه). توسعة پایدار محیط جغرافیایی، 2 (3)، صص. 169-182.
رحمانی، احمد (1398). خسارتهای ناشی از سیل، پیامد کوتاهی در حفاظت از منابع طبیعی. دو ماهنامة طبیعت ایران، 4 (2)، صص. 73-87.
رضایی، محمدرضا (1392). ارزیابی تابآوری اقتصادی و نهادی جوامع شهری در برابر سوانح طبیعی (مطالعة موردی: زلزلة محلههای شهر تهران). دو فصلنامة علمی-پژوهشی مدیریت بحران، شماره 3، صص. 27 تا 38.
رمضانزادهلسبوئی، مهدی و بدری، سیدعلی (1393). تبیین ساختارهای اجتماعی-اقتصادی تابآوری جوامع محلی در برابر بلایای طبیعی با تأکید بر سیلاب (مطالعة موردی: حوضههای گردشگری چشمه کیله تنکابن و سردآبرود کلاردشت). فصلنامة علمی-پژوهشی جغرافیا، انجمن جغرافیایی ایران، 12 (40)، صص. 109-131.
سجاسیقیداری، حمدالله؛ خوب، شادی؛ حسینیکهنوج، سیدرضا و مرادی، کبری (1397). اثرات تنوعبخشی اقتصاد روستایی بر تابآوری معیشت روستاییان در دهستان رادکان شهرستان چناران. اقتصاد فضا و توسعه روستایی، ۷ (۲۴)، صص. 41-70.
شایان، محسن؛ پایدار، ابوذر و بازوند، سجاد (1396). تحلیل تأثیرات ارتقای شاخصهای تابآوری بر پایداری سکونتگاههای روستایی در مقابل سیلاب (مطالعة موردی: نواحی روستایی شهرستان زریندشت). مدیریت مخاطرات محیطی، 4 (2)،صص. 103-121.
صفاری، امیر؛ ساسانپور، فرزانه و موسیوند، جعفر (1390). ارزیابی آسیبپذیری مناطق شهری در برابر خطر سیل با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی و منطق فازی (مطالعة موردی: منطقه ۳ تهران). نشریة تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 11 (20)، صص. 129-150.
علوینژاد، مهدی و فیروزفر، پژمان (1395). چارچوب کاری هیوگو، ایجاد تابآوری و برگشتپذیری ملل و جوامع محلی در برابر بحرانها. هشتمین کنفرانس بین المللی مدیریت جامع بحران،تهران https: // www .civilica.com / Paper-INDM08-INDM08_145.
غیاثوند، ابوالفضل و عبدالشاه، فاطمه (1394). مفهوم و ارزیابی تابآوری اقتصادی ایران. فصلنامة پژوهشنامة اقتصادی، 15(59)، صص. 161-187.
محمدی، تیمور؛ شاکری، عباس و تقوی، مهدی (1396). تبیین مفهوم، ابعاد و مولفههای تابآوری اقتصادی. فصلنامة مطالعات راهبردی بسیج، 20 (75)، صص. 89-120.
محمدی، سعدی و راستگونژاد، سید بختیار (1398). بررسی تغییرات تابآوری معیشتی خانوارهای روستایی در دو دوره سکونت در شهر و مهاجرت به روستاها (مطالعة موردی: دهستان دزلی شهرستان سروآباد). فصلنامة علمی-پژوهشی جغرافیا، 16 (59)، صص. 161-177.
محمدی، سمانه و دربانرضایی، الهام (1394). پایداری و تابآوری شهری: دو روی یک سکه. سومین همایش ملی گردشگری-جغرافیا و محیط زیست پایدار، همدان. https://www.civilica.com/Paper- TGES03-TGES03_042.html.
مودودیارخودی، مهدی؛ برومند، ریحانه و اکبری، ابراهیم (1399). تبیین تابآوری مناطق روستایی در برابر مخاطرات طبیعی با تاکید بر سیل. مخاطرات محیط طبیعی، 9 (23)، صص. 151-172.
وزارت نیرو: معاونت امور آب و آبفا (1395). مقدمهای بر تدوین برنامه عملیاتی مدیریت بحران سیل. نشریه شماره160، دانشگاه صنعت آب و برق شهید عباسپور. https://shaghool.ir/Files/160-n.pdf
Cutter, S., Ash, L., Kevin, D., Emrich, C. T. (2014). The geographies of community disaster resilience. Global Environmental Change, 29, pp. 65–77. http://dx.doi.org/10.1016/j.gloenvcha.2014.08.005 Demissie, B., Teklemariam, D., Haile, M., Meaza, H., Nyssen, J., and Billi, P. (2021). Flood hazard in a semi-closed basin in northern Ethiopia: Impact and resilience. Geo: Geography and Environment, 8(2), e00100. https://doi.org/10.1002/geo2.100 Dottori, F., Salamon, P., Bianchi, A., Alfieri, L., Hirpa, FA. and Feyen, L. (2016). Development and evaluation of a framework for global flood hazard mapping. Adv. Water Resour, 94, pp. 87–102. Hill, W.N., Wial, H., and Wolman, H. (2008). Exploring Regional Economic Resilience, Prepared for presentation at the annual meeting of the Urban Affairs Association, April 2008. DOI:10.13140/RG.2.1.5099.4000. Kaye-Blake, W., Stirrat, K., Smith, M., and Fielke, S. (2019). Testing indicators of resilience for rural communities, Rural Society, 28(2), pp. 161-179, DOI: 10.1080/10371656.2019.1658285 . Keating, A., Campbell, K., Szoenyi, M., McQuistan, C., Nash, D., and Burer, M. (2017). Development and testing of a community flood resilience measurement tool, Nat. Hazards Earth Syst. Sci.,17(1), pp. 77–101. https://doi.org/10.5194/nhess-17-77-2017 . Koliou, M., van de Lindt, J.W., McAllister, T.P., Ellingwood, B.R., Dillard, M., and Cutler, H. (2020). State of the research in community resilience: progress and challenges. Sustainable and Resilient Infrastructure, 5(3), pp. 131-151, DOI: 10.1080/23789689.2017.1418547. Liu, Y., You, M., Zhu, J., Wang, F., and Ran, R. (2019). Integrated risk assessment for agricultural drought and flood disasters based on entropy information diffusion theory in the middle and lower reaches of the Yangtze River, China. Int. J. Disaster Risk Reduct, 38, 101194. Mayunga, J.S., (2007). Understanding and Applying the Concept of Community Disaster Resilience : A Capital-based Approach, Draft paper prepared for the Summer Academy for Social Vulnerability and Resilience Building, 22 – 28 July 2007 Germany.https://www.researchgate.net/publication/284894850 Mileti, D.S. (1999). Disasters by design: a reassessment of natural hazards in the United States. Natural hazards and disasters. Washington, DC: Joseph Henry Press. Mishra, N., Mohapatra, S. (2019). Identification and Construction of Flood Disaster Resilience Index to Measure Socio-Economic Flood Resilience in Eastern Uttar Pradesh: A Inter-District Analysis. Internat. International Journal of Applied Social Science,6 (11&12). doi: 10.36537/IJASS/6.11&12/2385-2390. Modica, M., Reggiani, A. (2015). Spatial Economic Resilience: Overview and Perspectives. Networks and Spatial Economics,15, pp. 211–233 . https://doi.org/10.1007/s11067-014-9261-7 Nelson, V., Lamboll, R., and Arendse, A. (2008). Climate Change Adaptation, Adaptive Capacity and Development Discussion Paper, pp.1-15. Available from https://www.researchgate.net/publication/ Ojeh, V.N., Victor-Orivoh, A.F. (2014). Natural Hazard and Crop Yield in Oleh, South-South Nigeria: Flooding in Perspective, J Earth Sci Clim Change ,5(181), https://doi.org/ 10.4172/2157-7617.1000181 Paton, D., Millar, M., and Johnston, D. (2001). Community Resilience to Volcanic Hazard Consequences. Natural Hazards 24, pp. 157–169. https://doi.org/10.1023/A:1011882106373 . Rose, A., Krausman, E. (2013), An Economic Framework for the Development of a Resilience Index for Business Recovery, Create Homeland Security Center, Elsevier. International Journal of Disaster Risk Reduction, 5, pp. 73-83. https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2013.08.003. Weichselgartner, J., Kelman, I. (2015). Geographies of resilience: Challenges and opportunities of a descriptive concept. Progress in Human Geography, Vol 39, pp. 249–267. http://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/0309132513518834. Zhang, U., Yang, J., Li, Lianshui., Shen, D., Wei, G., Khan, H., and Dong, S. (2010). Measuring the resilience to floods: A comparative analysis of key flood control cities in China. International Journal of Disaster Risk Reduction, 59, https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2021.102248. Zhou. H., Wang. J., and Jia, H. (2010). Resilience to natural hazards: a geographic perspective. Journal of Natural Hazards, 53(1), pp. 4-21.https://link.springer.com/article/10.1007/s11069-009-9407-y Yoon, D.K., Kang, J.E., and Brody, S.D. (2016). A measurement of community disaster resilience in Korea. Journal of Environmental Planning and Management, 59(3), pp. 436-460. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 489 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 227 |