پیوندهای مفید
آمار
| تعداد نشریات | 31 |
| تعداد شماره‌ها | 708 |
| تعداد مقالات | 6,652 |
| تعداد مشاهده مقاله | 9,198,329 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,309,924 |
قلمروی جرایم مشمول بعد اثباتی قاعده درأ در حقوق کشورهای اسلامی با نگاهی به آموزه های فقهی | ||
| پژوهشنامه حقوق کیفری | ||
| مقاله 1، دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 26، دی 1401، صفحه 7-31 اصل مقاله (1.13 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22124/jol.2022.21001.2225 | ||
| نویسنده | ||
| روح الله اکرمی* | ||
| دانشیار حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکده حقوق، دانشگاه قم، قم، ایران | ||
| چکیده | ||
| قاعده درأ دو بعد ثبوتی و اثباتی دارد. این نوشتار تلاش نموده جرایمی را که تحت‌تأثیر بعد اثباتی قاعده هستند، در فقه مذاهب اسلامی و حقوق کشورهای مسلمان بهطور تطبیقی به روشی توصیفی تحلیلی مطالعه نماید. یافته‌ها نشان می‌دهد قاعده در کلیه مذاهب از جرایم مستوجب دیه انصراف داشته و حدود را شامل میشود، و مستثنا نمودن قذف از این شمول که در برخی فتاوا ملاحظه میشود توسط نظامهای حقوقی کشورهای مسلمان پذیرفته نشده است. در دو دسته از جرایم موجب قصاص و تعزیر با تشتت در آرای فقهی و مواضع نظامهای حقوقی روبه‌رو هستیم. در فقه و حقوق کشورهای اهلتسنن قاعده، قصاص را در بر گرفته و تعزیرات را شامل نمیشود. در فقه امامیه نسبت به شمول قاعده در این دو دسته از جرایم اختلافنظر هست. بهرغم اطلاق ماده 120 ق.م.ا. در کشور ما باید گفت قاعده در تعزیرات نیز جاری است لکن قصاص را شامل نمیشود، لذا موضع مبنی بر تعمیم قاعده به قصاص توجیه‌پذیر نیست. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| جرایم مشمول قاعده درأ؛ حقوق کشورهای اسلامی؛ شبهات اثباتی؛ فقه جزایی؛ قاعده درأ | ||
| مراجع | ||
|
آل بورنو، محمدصدقی (1424 ه.ق)، موسوعه القواعد الفقهیه، ج 5 ، چاپ 1، بیروت: مؤسسه الرساله.
آل عصفور بحرانی، حسین (بیتا)، الانوار اللوامع، ج 14، چاپ 1، قم: مجمع البحوث العلمیه.
إبن رشد قرطبی، محمد(1425ه.ق)، بدایه المجتهد و نهایه المقتصد، ج 4، قاهره: دارالحدیث.
ابن عابدین، محمد أمین (1423ه.ق)، رد المحتار علی الدر المختار، ج 6 ، ریاض: دار عالم الکتب.
ابن قدامه مقدسی، عبدالله (2004)، المغنی، بیروت: بیت ألافکار الدولیه.
إبن مبروک الأحمدی، عبدالعزیز (1424ه.ق)، إختلاف الدارین و آثاره فی أحکام الشریعه الاسلامیه، ج 2، چاپ 1، مدینه منوره: جامعه الاسلامیه بمدینه المنوره.
ابن مکی عاملی [شهید اول]، محمد (1414ه.ق)، غایه المراد، ج4، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
ابن نجیم، زینالدین (بیتا)، البحر الرائق شرح کنز الدقائق، ج 5 ، چاپ 2، بیجا: دارالکتاب الاسلامی.
ابن همام حنفی، محمد (1424ه.ق)، شرح فتحالقدیر، ج 10، چاپ 1، بیروت: دارالکتب العلمیه.
اردبیلی [مقدس]، احمد (1403ه.ق)، مجمع الفائده و البرهان ، ج 13، چاپ 1، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
استادی، رضا (1383)، «قلمرو قاعده درأ 2»، فقه اهلبیت علیهمالسلام، شماره 37، صص.71-94.
اکرمی، روح‌الله (1399)، «شبهه موضوع قاعده درأ در حقوق ایران»، آموزه‌های حقوق کیفری ، شماره 20، صص.3-28.
الهام، غلامحسین و برهانی، محسن (1395)، درآمدی بر حقوق جزای عمومی، ج 1، چاپ 2، تهران: نشر میزان.
بهوتی، منصور (1423ه.ق)، کشاف القناع، ریاض: دار عالم الکتب.
تنوخی حنبلی، زینالدین (1424ه.ق)، الممتع، ج 4، چاپ 3، مکه مکرمه: مکتبه الاسدی.
پژوهشکده استخراج و مطالعات رویهقضایی (1395)، مجموعه آرای قضایی شعب دیوانعالی کشور: کیفری، چاپ 1، تهران: مرکز انتشارات قوه قضاییه.
جمل، أحمد محمد (1983)، مجموعه عمر: جمیع أحکام النقض الصادره من وقت إنشاء محکمه النقض المصریه 1931، ج 2، اسکندریه: بینا.
حاجی ده‌آبادی، احمد (1400)، «جریان یا عدم جریان قاعده درأ در قصاص با تأکید بر قانون مجازات اسلامی 1392»، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، شماره 25، صص. 177-212.
حسونه، بدریه عبدالمنعم (2000)، شرح قانون الاثبات الاسلامی السودانی و تطبیقاته القضائیه، چاپ 1، ریاض: اکادیمیه نایف العربیه.
حسینی شیرازی، سید محمد (1419ه.ق)، الفقه: القانون، چاپ 2، بیروت: مرکز الرسول الاعظم (صلی الله علیه و آله) للتحقیق و النشر.
حفناوی، منصور محمد (1406ه.ق)، الشبهات و أثرها فی العقوبه الجنائیه، چاپ 1، قاهره: مطبعه الامانه.
حلی [محقق]، أبوالقاسم جعفر (1408ه.ق)، شرائع الاسلام،ج 4، چاپ 2، قم: اسماعیلیان.
حیدری، علیمراد (1396)، حقوق جزای عمومی: بررسی فقهی حقوقی واکنش علیه جرم ، چاپ 2، تهران: انتشارات سمت.
خالقی، علی (1394)، آیین دادرسی کیفری، ج 1، چاپ 27، تهران: نشر شهر دانش.
دقدیقه، ولید محمد (2018)، «الشبهه التی تسقط القصاص: قراءه فی قانون القصاص و الدیه اللیبی»، مجله جامعه صبراته العلمیه، شماره 3، صص. 37-54.
زراعت، عباس (1393)، حقوق جزای عمومی3، ج 2، چاپ 2، تهران: انتشارات جاودانه جنگل.
زرکشی، أبوعبدالله (1405ه.ق)، المنثور فی القواعد الفقهیه، ج 2، چاپ 2، کویت: وزاره الاوقاف الکویتیه.
سبحانی، جعفر (1418ه.ق)، نظام القضاء و الشهاده فی الشریعه الاسلامیه الغراء، ج 2، چاپ 1، قم: مؤسسه امام صادق علیهالسلام.
سرخسی، شمسالدین (1414ه.ق)، المبسوط، ج 9، بیروت: دارالمعرفه.
سلیمان، یاسر عریف (2015)، جریمه الزنا الحدیه فی ضوء احکام محکمه النقض باماره ابوظبی و المحکمه الإتحادیه العلیا، ابوظبی: دائره القضاء.
سلیمانی، حسین (1400)، «قوانین کیفری در پرتو موازین اسلامی بازخوانی اصل چهارم قانون اساسی در پرتو قواعد حاکم، مصلحت، و حقوق بشر»، حقوق بشر، شماره 31، صص. 53-76.
سیوری حلی، جمالالدین مقداد (1404ه.ق)، التنقیح الرائع، ج 4، چاپ 1، قم: منشورات مکتبه آیه‌الله المرعشی‌النجفی.
سیوطی، جلالالدین (1411ه.ق)، الاشباه و النظائر، چاپ 1، بیجا: دارالکتب العلمیه.
شربینی، شمسالدین محمد (1997م)، مغنی المحتاج، ج 4، چاپ 1، بیروت: دارالمعرفه.
شیرازی، أبواسحاق إبراهیم (بیتا)، المهذب، ج 3، بیجا: دارالکتب العلمیه.
صانعی، یوسف (1388)، استفتائات قضایی، ج 1، چاپ 3، قم: انتشارات پرتو خورشید.
ضمیریه، عثمان جمعه (2011)، «الشبهات و أثرها فی درء الحدود» ، مجله کلیه الشریعه و الدراسات الاسلامیه، شماره 29، صص. 309-390.
طباطبایی، سیدعلی (1418ه.ق)، ریاض المسائل، ج 16 و15، چاپ 1، قم: مؤسسه آلالبیت علیهمالسلام.
طوسی [شیخالطائفه]، محمدبن حسن (1387ه.ق)، المبسوط فی فقه الامامیه، ج 8 و 5، چاپ3 ، تهران: المکتبه المرتضویه لإحیاء الآثار الجعفریه علیهالسلام.
عاملی جبعی[شهید ثانی]، زینالدین (1413ه.ق)، مسالکالأفهام، ج 14، چاپ 1، قم: مؤسسه المعارف الإسلامیه.
عبدالقادر، حباس (2016)، الشبهه و أثرها فی إسقاط العقوبه: دراسه مقارنه بین الشریعه و القانون، رساله الدکتوراه، الجزائر: جامعه وهران.
عوده، عبدالقادر (بیتا)، التشریع الجنائی الاسلامی مقارناً بالقانون الوضعی، ج 1، بیروت: دارالکاتب العربی.
فاضل لنکرانی، محمد (1420ه.ق)، تفصیل الشریعه: القضاء و الشهادات، چاپ 1، قم: مرکز فقه الائمه الاطهار علیهمالسلام.
فخرالمحققین حلی، أبوطالب محمد (1387ه.ق)، ایضاح الفوائد، ج 4، چاپ 1، قم: اسماعیلیان.
فیض کاشانی، ملا محمد محسن (بیتا)، مفاتیحالشرائع، ج 2، چاپ 1، قم: منشورات مکتبه آیه‌الله المرعشی‌النجفی.
کاشانی، علاءالدین (1406ه.ق)، بدائع الصنایع، ج 4 و7، چاپ 2، بیجا: دارالکتب العلمیه.
کلانتری، کیومرث و دیگران (1396)، «قلمرو و شرایط اعمال قاعده‌ی درأ در حدود و تعزیرات»، تعالی حقوق، شماره 20، صص. 105-128.
لکنوی، عبدالحی (2016)، عمده الرعایه، با حواشی صلاح محمد أبوالحاج، ج 4، بیروت: دارالکتب العلمیه.
مازری، أبوعبدالله (2008)، شرح التلقین، ج 3، چاپ 1، بیجا: دارالغرب الاسلامی.
ماوردی، أبوالحسن (1419ه.ق)، الحاوی الکبیر، ج 14 و 13، چاپ 1، بیروت: دارالکتب العلمیه.
مجلسی، محمدتقی (1406ه.ق)، روضه المتقین، ج 10، چاپ 2، قم: بنیاد فرهنگ اسلامی.
محمد، عوض (بیتا)، دراسات فی الفقه الجنائی الإسلامی، اسکندریه: دار المطبوعات الجامعیه.
محمدخانی، عباس (1400)، «تفسیر تبصره ماده 292 قانون مجازات اسلامی در پرتو نظریه سوءنیت غیرمستقیم»، پژوهشنامه حقوق کیفری، شماره 23، صص. 175-192.
محمدیان، علی (1399)، «اصل 167 قانون اساسی و امکان‌سنجی صدور حکم بر اساس فتوای اخف»، پژوهشنامه حقوق کیفری، شماره 22، صص. 221-241.
مدنی کاشانی، آقارضا (1410ه.ق)، کتاب القصاص للفقها و الخواص، چاپ 2، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
مشکینی، میرزاعلی (1377)، مصطلحات الفقه، چاپ 1، قم: نشر الهادی.
معرفت، محمدهادی (بیتا)، تعلیق و تحقیق عن امهات مسائل القضاء، چاپ 1، قم: چاپخانه مهر.
مکارم شیرازی، ناصر (1418ه.ق)، أنوارالفقاهه: کتاب الحدود و التعزیرات، ج 1، چاپ 1، قم: انتشارات مدرسه امام امیرالمؤمنین علی بن أبیطالب علیهالسلام.
ملیفی، هیثم (2018)، التعزیر بالشبهه فی القضاء السعودی ، رساله للماجستیر، ریاض: جامعه نایف العربیه للعلوم الأمنیه.
منصورآبادی، عباس (1399)، حقوق جزای عمومی3، چاپ 1، تهران: نشر میزان.
موسوی اردبیلی، سیدعبدالکریم (1427ه.ق)، فقه الحدود و التعزیرات، ج 2 و1، چاپ 2، قم: انتشارات دانشگاه مفید.
میرمحمد صادقی، حسین (1394)، جرایم علیه اشخاص، چاپ 20، تهران: نشر میزان.
نجفی، محمدحسن (1404ه.ق)، جواهرالکلام، ج 41، چاپ 7، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
نراقی، ملا احمد (1415ه.ق)، مستند الشیعه،ج 18، چاپ 1، قم: مؤسسه آلالبیت علیهمالسلام.
نفراوی، احمد (1415ه.ق)، الفواکه الدوانی،ج 2، بیجا: دارالفکر.
نور، محمد سلیمان (1427ه.ق)، «أثر الرجوع عن الإقرار فی الفقه الاسلامی و قانون الإثبات السودانی»، مجله الشریعه و الدراسات الاسلامیه، سال چهارم،شماره8 ، صص. 152-192.
نووی، یحیی (بیتا)، المجموع: شرح المهذب،ج 20، بیجا: دارالفکر.
هاشمی شاهرودی، سید محمود (1423ه.ق)، قرائات فقهیه معاصره، ج 1، چاپ 1، قم: مؤسسه دائره معارف الفقه الاسلامی.
یوسف، یس عمر (1996)، النظریه العامه للقانون الجنائی السودانی لسنه 1991م، بیروت: دار و مکتبه الهلال.
Abubakar, Al Yasa and Maulana, Iqbal (2018), “Alat Bukti dan Metode Pembuktian Terhadap Tindak Pidana Zina”, Legitimasi: jurnal hukum pidana dan politik, Vol. 7, No. 2, pp. 173-189. Council of Islamic Ideology (2006), Interim Report on Hudood Ordinance 1979, Islamabad: Council of Islamic Ideology, available at: < http://cii.gov.pk/publications/h.report.pdf > (last visited on 11/24/ 2019). Mir-Hosseini, Ziba and Hamzić, Vanja, (2010), Control and Sexuality The Revival of Zina Laws in Muslim Contexts, London: Wluml - The Russell Press. Ostien, Philip, (2007), Sharia Implementation in Northern Nigeria 1999-2006: A source- book, Ibadan: Spectrum Books. Peters, Ruud(2001), The reintroduction of Islamic criminal law in Northern Nigeria, Lagos: European Commission. Weimann, Gunnar J. (2010), Islamic Criminal Law in Northern Nigeria: Politics, Religion, Judicial Practice, Amsterdam: Amsterdam University Press. جریده رسمی (1396)، کود جزای افغانستان: ضمیمه فوقالعاده جریده رسمی، مدیر طرح محمد رحیم دقیق، چاپ 2، کابل: مطبعه بهیر . قانون الاثبات السودانی (1994)، قابل دسترس در:
<http://www.nccw.gov.sd/files/145.pdf> (last visited on 3/20/ 2019). قانون الاثبات الیمنی (1992)، قابل دسترس در: <https://yemen-nic.info/db/laws_ye/detail.php?ID=11368> (last visited on 3/21/ 2020). قانون اجرائات جزایی افغانستان (1392ش)، قابل دسترس در:
<http://moj.gov.af/Content/files/OfficialGazette/01101/OG_01132.pdf> (last visited on 2/19/ 2020). قانون أحکام القصاص و الدیه اللیبی (1994)، قابل دسترس در:
<http://itcadel.gov.ly/wp-content/uploads/pdfs2013/add04-2016.pdf > (last visited on 9/15/ 2020). قانون إقامه حد القذف اللیبی (1974)، قابل دسترس در:
<http://itcadel.gov.ly/wp-content/uploads/pdfs2013/add04-2016.pdf > (last visited on 9/14/ 2020). قانون الجرائم و العقوبات الیمنی (1994)، قابل دسترس در:
<https://www.yemen-nic.info/db/laws_ye/detail.php?ID=11424> (last visited on 3/22/ 2020). قانون العقوبات الاتحادی (1987)، قابل دسترس در:
<http://www.dji.gov.ae/Lists/DJIBooks/Attachments/44/Okobat%20Big%20WEB.pdf >. (last visited on 4/13/ 2020). Criminal Code of the Republic of Kosovo (2012), available at: <http://www.assembly-kosova.org/common/docs/ligjet/Criminal%20Code.pdf > (last visited on 3/20/ 2019). Code pénal du Niger (1961), available at: <http://www.vertic.org/media/National%20Legislation/Niger/NE_Code_Penal.pdf> (last visited on 3/20/ 2019). Code pénal mauritanien (1983), available at: <http://www.justice.gov.mr/IMG/pdf/codepenalarabe.pdf> (last visited on 5/9/ 2020). Enactment No. 13 of Syariah Criminal Code of Kelantan (1993 - 2015), available at: <http://www2.esyariah.gov.my/esyariah/mal/portalv1/enakmen2011/Eng_enactment_Ori_lib.nsf/f831ccddd195843f48256fc600141e84/edd5daa1361eaa7d482580140012da26?OpenDocument> (last visited on 7/18/ 2020). Enactment No. 4 of Syariah Criminal Offence (Hudud and Qisas) of Terengganu (2002), available at: <http://www2.esyariah.gov.my/esyariah/mal/portalv1/enakmen2011/Eng_enactment_Ori_lib.nsf/f831ccddd195843f48256fc600141e84/eb184e29f5fa06884825765f00040fc0?OpenDocument> (last visited on 7/18/ 2020). Penal Code of Pakistan (1860), available at: <http://www.pakistani.org/pakistan/legislation/1860/actXLVof1860.html> (last visited on 3/11/ 2019). Qanun Aceh Nomor 6 Hukum Jinayat (2014), available at: <https://dsi.acehprov.go.id/wp-content/uploads/2017/02/Qanun-Aceh-Nomor-6-Tahun-2014-Tentang-Hukum-Jinayat.pdf> (last visited on 7/19/ 2020). Syariah Courts Evidence Order of Brunei (2001), available at: <http://www.agc.gov.bn/AGC%20Images/LOB/Order/MNOP/Syariah%20Courts%20Evidence%20Order,%202001%20(S%2063).pdf> (last visited on 7/18/ 2020). The Syariah Penal Code Order of Brunei (2013), available at: <http://www.agc.gov.bn/AGC%20Images/LAWS/Gazette_PDF/2013/EN/s069.pdf> (last visited on 7/18/ 2020). | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 659 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 410 |
||