تعداد نشریات | 31 |
تعداد شمارهها | 748 |
تعداد مقالات | 7,112 |
تعداد مشاهده مقاله | 10,247,834 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,900,892 |
تأمّلی بر بنیانهای معرفتشناختی توجیه کیفرگرایی حکومتی بر پایۀ برساخت دشمن از مجرم | ||
پژوهشنامه حقوق کیفری | ||
مقاله 11، دوره 13، شماره 1 - شماره پیاپی 25، تیر 1401، صفحه 255-288 اصل مقاله (1.16 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22124/jol.2022.21035.2227 | ||
نویسندگان | ||
حسین محمد کوره پز* 1؛ حمید نادری2 | ||
1دانشجوی دکتری حقوق کیفری و جرمشناسی دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسیِ دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران. | ||
2دانش آموخته دکتری جامعهشناسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
چکیده | ||
شاید یکی از قدیمیترین و نیز فراگیرترینْ ابزارهایی که دولتها آن را دستمایۀ توجیهِ بدرفتاریهای خویش با مجرمین و نیز اقلیّتهای مخالف قرار میدهند، ساختِ دوگانة دشمن- شهروند بر پایۀ استراتژی «نامیدن» باشد. تبارشناسیِ ستیزههای حقوق کیفری، در یک پیوستارِ کیفرگرایی با درونمایۀ دشمنمداری و آنتاگونیسم از یکسو و مداراگرایی با مضمونِ دوستمداری و گفتگو از سوی دیگر قرار میگیرند. نوشتار حاضر به شیوة آزمایش فکری و با آگزیوماتیزهسازیِ گزارههای نظری، تلاش دارد تا رویکرد دشمنمداری در واکنش به مجرم را نمایان سازد. بر پایة آزمایش فکری انجام شده، دو دسته از نظریّهها: 1) اندیشههای مبتنی بر اجماعِ زبانی و گفتگو (روسو، آرنت، هابرماس و گارلند) و 2) انگارههای غیریّتساز (یاکوبس، اشمیت و آگامبن)، با بنیانهای معرفتیِ گوناگون در برابر یکدیگر صفآرایی میکنند. تبیینِ علّی کیفرگرایی بر پایۀ گزارههای استخراجی نشان داد که ریشۀ دشمنمداری را باید در چگونگیِ رویارویی دولتها و انتظاراتِ آنها دربارۀ شیوة جامعهپذیریِ نیروهای اجتماعی جستجو کرد؛ به گونهای که هر زمان تکالیفِ اجتماعی- اخلاقی و دستورالعملهای اجتماعی آنچنان که باب میل دولتها است از سوی شهروندان امکانپذیر نشود، غیریّتسازی و دیگریانگاری نسبت به آنها در دستور کار قرار میگیرد. بنابراین، برونرفت از چنین وضعیّتی، نیازمندِ بازنگری در نظام معرفتیشناختیِ حقوق کیفری (جرمانگاری و کیفرگذاری)، حلِّ مسألۀ بزهکاری بر پایة درکِ بستر اجتماعی و نیز کاربستِ یک رویکرد اصلاحیِ مبتنی بر گفتگو و مدارا است. | ||
کلیدواژهها | ||
معرفتشناسی؛ کیفرگراییِ حکومتی؛ دشمنمداری؛ مداراگرایی؛ آزمایش فکری | ||
مراجع | ||
الهدادی، نفیسه، توانا، محمدعلی (1396)، «خشونت در وضع طبیعی هابز: بازنمایی انواع خشونت در لویاتان»، فصلنامه پژوهشنامه علوم سیاسی، دوره دوازدهم، شماره 3، ص 7-32.
ابراهیمی، شهرام (1396)، «پیشگیری در قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز مصوب 1392: چرایی، چیستی و چگونگی»، مجله تحقیقات حقوقی، شماره 78، ص 131-152.
ابراهیمیتیرتاش، فهیمه (1388)، «آیا آزمایشهای فکری استدلال هستند؟»، فصلنامه روششناسی علوم انسانی، شماره 60، ص 121-144.
آرنت، هانا (1389)، توتالیتاریسم، برگردان محسن ثلاثی، چاپ دوم، تهران: نشر ثالث.
آرنت، هانا (1392)، «افول دولت- ملت و پایانِ حقوق بشر»، برگردان جواد گنجی، در: قانون و خشونت: گزیدۀ مقالات، گزینش و ویرایش مراد فرهادپور، امید مهرگان و صالح نجفی، رخداد نو. ص 211-264.
اشرف نظری، علی (1394)، «بازخوانی انتقادی مفهوم امر سیاسی در نظریۀ کارل اشمیت»، فصلنامه سیاست، دوره 45، شماره 4، ص 991-1014.
اشمیت، کارل (1392)، «مفهومِ امر سیاسی»، برگردان صالح نجفی، در: قانون و خشونت: گزیدۀ مقالات، گزینش و ویرایش مراد فرهادپور، امید مهرگان و صالح نجفی، رخداد نو. ص 89-154.
اکوانی، حمدالله (1397)، «دو روایت امر سیاسی و الگوی دولت در اندیشه متفکران دوره میانه اسلامی»، فصلنامه دولتپژوهی، شماره 16، ص 1-38.
آگامبن، جورجو (1392)، «قانون و خشونت: قدرت حاکم و حیات برهنه»، برگردان مراد فرهادپور و امید مهرگان، در: قانون و خشونت: گزیدۀ مقالات، گزینش و ویرایش مراد فرهادپور، امید مهرگان و صالح نجفی، رخداد نو. ص 31-87.
آگامبن، جورجو (1392)، «والتر بنیامین در برابر کارل اشمیت»، برگردان جواد گنجی، در: قانون و خشونت: گزیدۀ مقالات، گزینش و ویرایش مراد فرهادپور، امید مهرگان و صالح نجفی، رخداد نو. ص 155-174.
بنیامین، والتر (1392)، «نقد خشونت»، برگردان مراد فرهادپور و امید مهرگان، در: قانون و خشونت: گزیدۀ مقالات، گزینش و ویرایش مراد فرهادپور، امید مهرگان و صالح نجفی، رخداد نو. ص 175-208.
پاکنهاد، امیر (1399)، دانشنامه جرمشناسی نظری، چاپ نخست، تهران: نشر میزان.
جلاییپور، حمیدرضا (1381)، جامعهشناسی جنبشهای اجتماعی: با تاکید بر جنبش اصلاحی دوم خرداد، چاپ نخست، تهران: طرح نو.
جوان جعفری بجنوردی، عبدالرضا، اسفندیاری بهرآسمان، محمدصالح (1397)، «نگرشی جامعهشناسانه بر تحوّلات مجازات اعدامِ مجرمان مواد مخدر»، فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، شماره 25، ص 125-157.
چلبی، مسعود (1393)، تحلیل نظری و تطبیقی در جامعهشناسی، چاپ نخست، تهران: نشر نی.
حاضری، علیمحمد، محسنیابوالخیری، علیرضا (1398)، «تحلیل بر منازعات گفتمانی «حجاب» در دورۀ جمهوری اسلامی (1360 تا 1392)»، فصلنامه اندیشه سیاسی در اسلام، شماره 19، ص 83-104.
حسانی، جلالالدین و دیگران (1400)، «رهیافت مدیریت ریسک جرم و جلوههای آن در نظام عدالت کیفری ایران»، دوفصلنامه پژوهشنامه حقوق کیفری، سال دوازدهم، شماره 1 (پیاپی 23)، ص 27-52.
حسینی بهشتی، سید علیرضا و دیگران (1393)، «منطق استثنا در فلسفه سیاسی کارل اشمیت»، دوفصلنامه جستارهای فلسفی، شماره 26، ص 65-102.
رانسیر، ژاک (1392)، «چه کسی سوژۀ حقوق انسانها است؟»، برگردان امیر احمدیآریان، در: قانون و خشونت: گزیدۀ مقالات، گزینش و ویرایش مراد فرهادپور، امید مهرگان و صالح نجفی، رخداد نو. ص 265-285.
رفیعپور، فرامرز (1398)، کندوکاوها و پنداشتهها: مقدمهای بر روشهای شناخت جامعه و تحقیقات اجتماعی، چاپ بیست و سوم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
رضوی، کمال و دیگران (1400)، «نهاد روحانیت و مواجهه با تضاد هنجاری: مطالعة موردی جایگاه اجتماعی زنان»، فصلنامه مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دوره دهم، شماره 3، ص 749-777.
روحانی راوری، مرتضی، طالبزاده، سیدحمید (1390)، «انسانشناسی در اندیشه کانت»، دوفصلنامه متافیزیک، شماره 11 و 12، ص 73-88.
زینالی، امیرحمزه، محمدکورهپز، حسین (1394)، بازدارندگی نوین: جرم و سیاست جنائی در عصر جهانی شدن، چاپ نخست، تهران: خرسندی.
دفلم، متیو (1398)، جامعهشناسی حقوق: بینشهای در باب سنتی دانشورانه، برگردان سینا باستانی، تهران: نشر پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
ساداتی، سیدمحمدجواد، نوبهار، رحیم (1397)، «تأملی در زمینههای شکلگیری سیاست کیفری سختگیرانه در دههی نخست انقلاب اسلامی ایران»، دوفصلنامه مطالعات حقوقی معاصر (فقه و حقوق اسلامی سابق)، شماره 17، ص 157-183.
سرخوش، نیکو (1392)، «نگاهی به مفهوم امر متعال در اندیشه هانا آرنت و فمینیسم»، دوفصلنامه شناخت، شماره 68، ص 91-108.
صادقی، مسعود (1398)، «نقش آزمایشهای فکری در فلسفه»، دوفصلنامه متافیزیک، شماره 28، ص 67-80.
صدر توحیدخانه، محمد (1388)، «حقوق در چنبره «دشمن»، از سیاست امریکایی «جنگ با ترور» تا نظریۀ آلمانی «حقوق کیفری دشمنان»»، در: تازه های علوم جنایی (مجموعه مقالهها)، زیر نظر علی حسین نجفی ابرندآبادی، نشر میزان. ص 465-495.
صفاری، علی و دیگران (1399)، «تأثیر متغیرهای اجتماعی و فردی بر میزان کیفرگرایی افکار عمومی (مطالعه میدانی در سه شهر تهران، مشهد و قم)»، دوفصلنامه پژوهشنامه حقوق کیفری، سال یازدهم، شماره 2 (پیاپی 22)، ص 131-165.
عابدی اردکانی، محمد، الهدادی، نفیسه (1397)، «کارل اشمیت و تئوریزهکردن خشونت»، دوفصلنامه غربشناسی بنیادی، سال نهم، شماره 1، ص 115-139.
عالم، عبدالرحمن (1400)، بنیادهای علم سیاست، چاپ سی و سوم، تهران: نشر نی.
علمی، قربان و دیگران (1399)، «مقایسة الهیات سیاسی یوهانس باپتیست متز و کارل اشمیت»، دوفصلنامه پژوهشنامة ادیان، سال چهاردهم، شماره 27، ص 155-178.
غفارپور، بختیار (1387-1386)، «رضاشاه و طرح اسکان اجباری عشایر بختیاری (پژوهشی مبتنی بر اسناد)»، دوفصلنامه مسکویه دانشگاه آزاد، شماره 8، ص 33-56.
غلامی، حسین (1389)، «جرم یا جنگ؟ تاملی جرمشناختی در مفهوم محاربه»، در: مجموعه مقالات در بزرگداشت استاد عالیقدر فقه و حقوق دکتر ابوالقاسم گرجی، جلد دوم، انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. ص 499-524.
غلامی، حسین (1392)، «ترس از جرم و نظامی کردن عدالت کیفری»، دیباچه در: فارال، استفن، جانتان جکسون، و امیلی گری، نظم اجتماعی و ترس از جرم در دوران معاصر، ترجمه حمیدرضا نیکوکار، تهران: نشر میزان. ص 11-15.
غیاثیان، مریمسادات (1386)، «بازنمایی ”ما“ و ”آنها“: تصویر سفیدپوستان و مسلمانان در نشریات غرب پس از یازدهم سپتامبر 2001»، فصلنامه رسانه، شماره 4 (پیاپی 72)، ص 205-213.
فرهادپور، مراد (1392)، «پیشگفتار»، در: قانون و خشونت: گزیدۀ مقالات، گزینش و ویرایش مراد فرهادپور، امید مهرگان و صالح نجفی، رخداد نو. ص 7-28.
فوکو، میشل (1392)، تولد زیست سیاست؛ درس گفتارهای کلژدوفرانس 1978-1979، برگردان رضا نجفزاده، چاپ سوم، تهران: نشر نی.
فوکو، میشل (1397)، مراقبت و تنبیه: تولدِ زندان، برگردان نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، چاپ پانزدهم، تهران: نشر نی.
قرباننیا، ناصر (1377)، «فلسفه مجازات»، فصلنامه نقد و نظر، شماره 15 و 16، ص 417-448.
قرشی، مجتبی، داودی، علی اصغر (1397)، «جبههگیری احزاب در مقابل اصلاحات ارضی رژیم پهلوی»، فصلنامه مطالعات سیاسی، شماره 39، ص 113-134.
کونانی، سلمان و دیگران (1399)، «تحلیلی جامعهمدار از سیاست اصلاح و درمان محکومان (زن و مرد) و روشهای آن»، فصلنامه زن و جامعه، شماره 11، ص 227-255.
کونین، کریس (1396)، «جرم دولتی، موضوع استعمار و مردمان بومی»، برگردان حسین غلامی و حسین محمدکورهپز، در: سمولرز، آلت، و رولف هاومن، جرمشناسی فراملی: به سوی جرمشناسی جنایات بینالمللی، به کوشش حمیدرضا نیکوکار، نشر میزان. ص 266-297.
محبوبی آرانی، حمیدرضا، جمالی، عباس (1399)، «آگامبن و فوکو: حاکمیت یا قدرت؟»، دوفصلنامه شناخت، شماره 82، ص 195-215.
محمدکورهپز، حسین، دانشناری، حمیدرضا (1399)، «دوگانۀ رویکردهای کیفرگرا- مداراگرا در پاسخدهی به جرایم مواد مخدر و روانگردان: تحلیل گفتمان فیلم «متری شیش و نیم»»، فصلنامه رفاه اجتماعی، شماره 77، ص 57-104.
مرتضوی، سیدرحمان (1394)، «واسازی: از دوستی تا سیاست»، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، شماره 32، ص 153-171.
مقصودی، مجتبی (1381)، تحولات قومی در ایران: علل و زمینهها، چاپ نخست، تهران: تمدّن ایرانی (وابسته به مؤسسه مطالعات ملی).
ملکزاده، حمید (1393)، «شانتل موف و وارونگی امر سیاسی»، فصلنامه پژوهشهای سیاسی، شماره 11، ص 131-151.
منتسکیو، شارل (1349)، روحالقوانین، برگردان علیاکبر مهتدی، چاپ ششم، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
مهدویپور، اعظم، شهرانی کرانی، نجمه (1396)، «تحدید تضمینهای دادرسی عادلانه در پرتو جرمشناسی امنیتگرا»، مجله حقوقی دادگستری، شماره 97، ص 79-112.
مؤذنزادگان، حسنعلی، محمدکورهپز، حسین (1395)، «ضمانتهای اجرایی نقض حقوق شهروندی در فرایند تحقیقات پلیسی»، مجله آموزههای حقوق کیفری، شماره 11، ص 53-86.
میرابیانتبار، مهدی، کرباسیزاده اصفهانی، علی (1394)، «تطور مفهوم بازشناسی نزد فیشته و تأثیر آن بر هگل جوان (دورة الهیاتی و دستنوشتههای بنا)»، دوفصلنامه متافیزیک، شماره 19، ص 27-40.
نجفزاده، رضا (1393)، «زیست قدرت در اندیشه سیاسیِ فوکو، آگامبن، و نگری: از جامعه انضباطی تا جامعه کنترلی جهانی»، فصلنامه جستارهای سیاسی معاصر، شماره 4 (پیاپی 14)، ص 149-172.
نوذری، حسینعلی، ایمانی، علی (1397)، «وجوه دموکراتیک نظام سیاسی مطلوب در نظریه سیاسی ایمانوئل کانت و یورگن هابرماس»، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، شماره 44، ص 209-235.
نیکنفس، حجت (1397)، «تختهقاپو کردن ایلات عشایر ارسباران(قره داغ)؛ ضرروت تاریخی یا پروژه سیاسی»، فصلنامه تاریخ اسلام و ایران، شماره 38 (پیاپی 128)، ص 155-177.
توانا، محمدعلی، آذرکمند، فرزاد (1393)، «مقایسۀ امر سیاسی و جامعة سیاسی مطلوب در اندیشة هابرماس و موفه»، جستارهای سیاسی معاصر، سال پنجم، شماره 4 (پیاپی 14)، ص 27-50.
هابز، تامس (1381)، لویاتان، برگردان حسین بشیریه، چاپ دوم، تهران: نشر نی.
یاکوبس، گونتر (1388)، «حقوق کیفری دشمنان و حقوق کیفری شهروندان»، برگردان محمد صدر توحیدخانه، در: تازه های علوم جنایی (مجموعه مقالهها)، زیر نظر علی حسین نجفی ابرندآبادی، نشر میزان. ص 497-517.
DeKeseredy, Walter S. (2011), Contemporary Critical Criminology, Routledge. Garland, David (1996), “THE LIMITS OF THE SOVEREIGN STATE: Strategies of Crime Control in Contemporary Society”, the British Journal of Criminology, Vol. 36(4) 445-471. Habermas, Jürgen (1996), Between Facts and Norms: Contributions to a Discourse theory of Law and Democracy, Translate by William Rehg, MIT Press. Hilgendorf, Eric (2013), “Contemporary German Criminal Jurisprudence”, Peking University Law Journal, Vol. 1(1) 181-195. Mackert, Jurgen (2004), “Reorganization and Stabilization: Social Mechanisms in E´mile Durkheim’s Professional Ethics and Civic Morals: A Contribution to the Explanation of Social Processes”, Journal of Classical Sociology, Vol. 4(3) 311-336. Muenster, Bettina, Trone, Jennifer (2016), Why is America So Punitive? A Report on the Deliberations of The Interdisciplinary Roundtable on Punitiveness in America, MacArthur Foundation. Nersessian, Nancy J. (1992), “In the Theoretician’s Laboratory: Thought Experimenting as Mental Modeling”, Proceedings of the Biennial Meeting of the Philosophy of Science Association, No. (2) 291–301. Stuart, Michael and et al. (2018), The Routledge Companion to Thought Experiments, Routledge. Van Dijk, Teun A. (1998), “Opinions and Ideologies in the Press”, In: Allan Bell and Peter Garrett (Eds.), Approaches to Media Discourse, Blackwell, 21-63. Van Dijk, Teun A. (2000), Ideology and Discourse: A Multidisciplinary Introduction, SAGE Publications Ltd.
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,143 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 728 |