پیوندهای مفید
آمار
| تعداد نشریات | 31 |
| تعداد شماره‌ها | 707 |
| تعداد مقالات | 6,645 |
| تعداد مشاهده مقاله | 9,170,977 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,287,076 |
بررسی نقش جدایی گزینی در شکل گیری محله‌ها با تاکید بر اندیشه های اسلامی، ایرانی و غربی | ||
| دانش شهرسازی | ||
| مقاله 8، دوره 5، شماره 4، دی 1400، صفحه 325-343 اصل مقاله (2.78 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله مروری | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22124/upk.2021.16199.1439 | ||
| نویسندگان | ||
| حمیدرضا صارمی1؛ محمد قضائی* 2 | ||
| 1دانشیار، دانشکده هنر و معماری، بخش شهرسازی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران | ||
| 2دکترای شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، بخش شهرسازی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| شکلگیری محله بر اساس تفکر حاکم در هر دوره دستخوش تغییراتی بوده‌است. تفکر جدا کردن مردم بر اساس ویژگی‌های متفاوت اقتصادی - اجتماعی که دارند همواره یکی از مهمترین عوامل اصلی شکلگیری محله‌ها در اندیشه‌های متفاوت بوده است. مطالعات گوناگون نشان داده‌اند که شکلگیری محله‌ها بر اساس این اصل عموماً با تبعات منفی همراه بوده‌است. جدایی‌گزینی در اندیشه‌ها گوناگون، تأثیرات متفاوتی در شکلگیری محله‌ها داشته که بررسی و تحلیل منطقی آن‌ها می‌تواند به تعدیل پیامدهای ناشی از آن کمک نماید. لذا مطالعه حاضر درصدد است تا با مقایسه اندیشه‌های اسلامی، ایرانی و غربی؛ نقش جدایی‌گزینی در شکلگیری محله‌ها را در هر کدام از اندیشه‌ها بررسی کند.برای این منظور به متون مرتبط که به‌نوعی نقش جدایی‌گزینی را در شکلگیری محله‌ها بررسی کرده‌اند مراجعه شده و با استخراج گزاره‌ها و کدگذاری آن‌ها و با بهره‌گیری از راهبرد استدلال منطقی نقش جدایی‌گزینی در شکلگیری محله‌ها بررسی شده‌است.نتایج نشان می‌دهند که جدایی‌گزینی یکی از مؤلفه‌های اصلی شکلگیری محله‌ها در ایران و جوامع غربی بوده‌است. به‌این‌معنی‌که، شکلگیری محله‌ها در طول تاریخ در ایران به‌ترتیب بر اساس جدایی‌گزینی‌های اجتماعی – اقتصادی، قومی – مذهبی و مجدد اجتماعی-اقتصادی بوده است. حال‌آنکه شکلگیری محله‌ها در جوامع غربی در طول تاریخ مبتنی بر جدایی‌های اجتماعی، اقتصادی و اجتماعی – اقتصادی بوده است. در مقابل، این نوع از جدایی‌ها با مفاهیم اسلامی هماهنگ نبوده و جدایی‌گزینی‌های قومی صدر اسلام تنها برای حفظ وحدت میان جوامع بوده است و دلیل برتری قومی بر قوم دیگر نبوده است. بنابراین برخلاف اندیشه‌های ایرانی و غربی که هم‌زمان با پیدایش اولین تمدن‌های‌شان مبتنی بر سلسله‌مراتب و برتری گروهی بر گروه دیگر بودند؛ اندیشه اسلامی اصل را بر برابری نهاده و در هر زمان و مکان که زمینه برای شکلگیری این حقیقت فراهم بوده، بر اندیشه‌های مبتنی برجدایی فائق آمده و زمینه را برای شکلگیری اجتماع محلی فراهم ساخته است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| محله؛ اسلام؛ ایران؛ غرب؛ جدایی‌گزینی | ||
| مراجع | ||
|
اخوت، هانیه، بمانیان، محمدرضا و الماسیفر، نینا. (1393). معماری و شهرسازی سنتی در کشورهای اسلامی. تهران: انتشارات طحان.
اعظمآزاده، معصومه. (1382). چگونگی جدایی گزینی سکونتی در شهر تهران. علوم انسانی دانشگاه الزهرا(س)، 44 و 45، 25-50.
افراخته، حسن، و عبدلی، اصغر. (1388). جدایی گزینی فضایی و نابهنجاری های اجتماعی بافت فرسوده، مطالعه موردی: محله باباطاهر شهر خرم آباد. تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی،10، 53-81.
افروغ، عماد. (1376). فضا و نابرابری اجتماعی: مطالعه جدایی گزینی فضایی و تمرکز فقر در محله های مسکونی تهران. پایان نامه منتشر نشده دکترا، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده علوم انسانی، گروه جامعه شناسی.
امیرفخریان، مصطفی. (1392). بررسی الگوی جدایی گزینی گروههای قومی در شهر مشهد. پنجمین کنفرانس برنامه‌ریزی و مدیریت شهری، مشهد: مدرسة جغرافیا.
باستانی راد، حسن. (1391). کوی (محله) در شهرهای ایرانی سده‌های نخستین اسلامی. پژوهش های تاریخی ایران و اسلام، 10، 1-30.
بلالیاسکویی، آزیتا؛ حیدری ترکمانی، مینا و دیبا، فرید. (1398). تحلیل لایه‌ای علت‌های تغییر مفهوم محله در ارتباط با حس تعلق و ارائه سناریوهای بدیل. دانش شهرسازی، 3(3)، 81-65،
پاپلی یزدی، محمدحسین، و رجبی سناجردی، حسین. (1389). نظریه شهر و پیرامون. تهران: انتشارات سمت.
پاکزاد، جهانشاه. (1392الف). تاریخ شهر و شهرنشینی در ایران (از آغاز تا دوران قاجار). تهران. انتشارات آرمان‌شهر.
پاکزاد، جهانشاه. (1392ب). تاریخ شهر و شهرنشینی در اروپا (از آغاز تا انقلاب صنعتی). تهران. انتشارات آرمان‌شهر.
پورجعفر، محمدرضا، پورجعفر، علی. (1391). الگوی پیشنهادی محله، با مرکزیت مسجد و فضاهای عمومی مورد نیاز در شهر ایرانی – اسلامی. مطالعات شهر ایرانی – اسلامی، 3(10)، 15-24.
پورجعفر، محمد رضا، پورجعفر، علی و صفدری سیما. (1394). انواع شهر اسلامی و اشاراتی به نحوه شاخص سازی در راستای شهری آرمانی - اسلامی. پژوهش‌های معماری اسلامی، 3-21.
پورجعفر، محمد رضا، رفیعیان، مجتبی و قضائی، محمد. (1398). بررسی عوامل مؤثر در عدم شکلگیری جوامع مختلط در شهرهای ایران: تحلیل محتوا. دوفصلنامه جغرافیای اجتماعی شهری. 6 (2). 87-108.
پیربابایی، محمدتقی، هاشم‌پور، پریسا، فتحعلی‌بیگلو، منا و زاده‌باقری، پیمان. (1397). گونه‌شناسی محلات مسکونی شهر زنجان. دانش شهرسازی، 2(2)، 65-78.
ثقهالاسلامی، عمیدالاسلام. (1391). مفهوم محله در شهرهای معاصر ایران. مشهد: سخن گستر.
چیپمن، دیوید. (1384). آفرینش محله‌ها و مکآن‌ها در محیط انسان ساخت. (ترجمه: ش. فریادی، و م. طبیبیان).، تهران: دانشگاه تهران.
حبیبی، سید محسن. (1384). از شار تا شهر، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
حسینی، سید فخرالدین، و سلطانی، مهرداد. (1397). تحلیل تطبیقی محله در نظام سنتی شهرهای ایران با الگوهای مشابه (جایگزین) دوره معاصر. باغ نظر، 15(60)، 15-28.
حیدری، محمدتقی و طارمی، علی. (1399). گذری بر گذار ستیز محله‌ای و کاربست آن در محلات شهر ایرانی – اسلامی. دانش شهرسازی، 4(1)، 73-96.
دباغیان، فرنوش. (1395). ساختار سکونت و نظام محله در شهرهای قرون وسطی (نمونه‌های موردی: شهرهای فلورانس، ونیز، سیه‌نا و لیون. هنر و تمدن شرق، 4(14)، 41-54.
دشتی، محمد. (1389). نهج البلاغه. قم: انتشارات نشتا.
رهنما، محمدرحیم. (1377). جدایی گزینی فضایی - مکانی شهری «مورد بافت قدیمی شهر مشهد». مجله دانشکده ادبیات مشهد، شماره اول و دوم، 201-218.
رهنمایی، محمدتقی، فرهودی، رحمت اله، قالیباف، محمدباقر و هادی پور، حلیمه خاتون. (1386). سیر تحول ساختاری و عملکردی محله در شهرهای ایران. جغرافیا (نشریه علمی - پژوهشی انجمن جغرافیایی ایران)، 19-43.
زیاری، کرامت اله. (1382). تأثیر فرهنگ در ساخت شهر. مجله جغرافیا و توسعه، 95-108.
شکوئی، حسین. (1369). جغرافیای اجتماعی شهرها، اکولوژی اجتماعی شهر. تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.
شیخی، محمد. (1382). ساختار محله ای شهر در سرزمین های اسلامی. علوم اجتماعی، 22، 39-68.
طباطبائی، سید محمدحسین. (بدون تاریخ). المیزان فی تفسیر القرآن. بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات
عبداللهی، مجید، صرافی، مظفر و توکلی نیا، جمیله. (1389). بررسی نظری مفهوم محله و بازتعریف آن با تأکید بر شرایط محله های شهری ایران. پژوهش های جغرافیای انسانی، 72، 83-102.
عزیزی، محمدمهدی. (1385). محله مسکونی پایدار: مطالعه موردی نارمک. هنرهای زیبا، 27، 35-46.
علیلو، مهدی، میرغلامی، مرتضی و هاشم‌پور، پریسا. (1398). واکاوی تأثیر ضوابط شهرسازی و معماری بر سازمان کالبدی محله. دانش شهرسازی، 3(1)، 83-71.
غروی‌الخوانساری، مریم. (1396). از محله سنتی تا محله معاصر؛ کندوکاوری در راهکارهای احیاء هویت محلی در شهر امروز. معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، 10(21)، 61-76.
قضایی، محمد، پاکشیر، عبدالرضا، لطفی، سهند، سلطانی، علی و گلی، علی. (1395). بررسی جدایی‌گزینی‌های شهری گروههای مختلف جمعیتی شهر مشهد با تأکید بر ویژگی‌های سکونت. فضای جغرافیایی، 56، 33-51.
کوربوزیه، لو. (1389). منشور آتن. (ترجمه: م. فلامکی).، تهران: انتشارات فضا.
مامفورد، لوییس. (1387). شهر در بستر تاریخ: خاستگاه‌ها، دگرگونی‌ها، و دورنمای آن‌ها. (ترجمه: ا. عظیمی بلوریان).، تهران: موسسه خدمات فرهنگی رسا.
مدرسی، سیدمحمدتقی. (1377). من هدى القرآن. تهران: دار محبی الحسین، ج 1، ص 627.
مرتضی، هشام. (1393). اصول سنتی ساخت و ساز در اسلام. (ترجمه: ا. مشکینی و ک. حبیبی).، تهران: انتشارات مرکز تحقیقات وزارت راه، مسکن و شهرسازی.
مشکینی، ابوالفضل و رحیمی، حجت‌اله. (1390). جدایی‌گزینی فضایی در مادرشهرها: تحلیل بر جغرافیای اجتماعی مادر شهر تهران. مدرس علوم انسانی - برنامه ریزی و آمایش فضا، 15، 85-107.
مظفر، فرهنگ، نقره‌کار، عبدالحمید، حمزه‌نژاد، مهدی و معین‌مهر، صدیقه. (1396). معناشناسی حیات و سرزندگی در آموزههای اسلامی و بررسی تأثیر آن در محله. پژوهش‌های معماری اسلامی، 14: 18-34.
موریس، جیمز. (2010). تاریخ شکل شهر تا انقلاب صنعتی. ترجمه ر. رضازاده (1388). تهران. دانشگاه علم و صنعت ایران.
نقیزاده، محمد.، و محتشم امیری، سعیده. (1394). عصبیت، مؤلفه ای اصلی در ایجاد حس تعلق و مطلوبیت فضای زیستی از دیدگاه ابن خلدون. شهر ایرانی اسلامی، 19، 65-75.
یوسفی‌فر، شهرام و محمدی، سید محمد حسین. (1388). تأثیرات مناسبات اجتماعی در شکل‌بندی کالبدی شهر ایرانی – اسلامی بر اساس رویکرد نمونه‌وار به شهر ری در عصر سلجوقی. پژوهشنامه‌ی انجمن ایرانی تاریخ، 1(1)، 175-205. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 826 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 491 |
||