تعداد نشریات | 31 |
تعداد شمارهها | 748 |
تعداد مقالات | 7,112 |
تعداد مشاهده مقاله | 10,245,918 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,899,659 |
مراحل اولیۀ شکلگیری نشانۀ نمود کامل در مقطعی از فارسی نو: رهیافتی از اطلس زبانیِ کنونی به اطلس تاریخی | ||
زبان فارسی و گویشهای ایرانی | ||
مقاله 1، دوره 5، شماره 2 - شماره پیاپی 10، مهر 1399، صفحه 7-28 اصل مقاله (1.2 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22124/plid.2020.16723.1462 | ||
نویسنده | ||
روح الله مفیدی* | ||
استادیار زبانشناسی همگانی، دانشگاه بینالمللی امام خمینی، قزوین، ایران. | ||
چکیده | ||
این مقاله تلاش میکند بین نقش دستوری «بـ» در کنار فعل زمان گذشته در اطلس کنونی ایرانی غربی نو و اطلس تاریخی فارسی نو ارتباط برقرار کند و رفتار آماریِ این نشانه در متون قدیم را در پرتو رفتار آن در گونههای زبانیِ کنونی تفسیر نماید. در نمونهگیری تاریخیِ پژوهش حاضر، در قرنهای چهارم تا هفتم، 22 درصد از افعال زمان گذشتۀ دارای ساختمان ساده (غیرپیشوندی و غیرمرکب) با نمود کامل، پیشوند «بـ» داشتهاند، ولی در قرنهای بعد، این آمار بهتدریج افت کرده و نهایتا به صفر رسیدهاست. از سوی دیگر، در قرن کنونی، سطح بسیار بالایی از دستوریشدگیِ «بـ» در همین جایگاه در طیف وسیعی از گونههای زبانی ایرانی دیده میشود. نگارنده این دو پدیدۀ زبانی (رفتار تاریخی «بـ» و رفتار کنونی آن) را همسو میداند و معتقد است که روند واحدی از دستوریشدگی «بـ» برای نقش نشانۀ نمود کامل در زبانهای ایرانی غربی نو در جریان بوده که در گونۀ فارسی نوشتاری/ معیار، بهدلایلی برونزبانی یا درونزبانی بهتدریج متوقف شده و در تعدادی از گونههای ایرانی ادامه یافته و به سطح کنونی رسیدهاست. | ||
کلیدواژهها | ||
اطلس زبانی؛ دستوریشدگی؛ فارسی نو؛ گونههای ایرانی غربی نو؛ نمود کامل | ||
مراجع | ||
آقاگلزاده، ف. 1394. زبان مازندرانی (طبری) توصیف زبانشناختی (تحقیق میدانی-اطلس زبانی)، تهران: دانشگاه تربیت مدرس. آموزگار، ژ. و ا. تفضلی. 1373. زبان پهلوی: ادبیات و دستور آن، تهران: معین. احمدی گیوی، ح. 1380. دستور تاریخی فعل، تهران: قطره. استیلو، د. ل. 1395. حکایتهای عامیانه وفسی (پیکره، دستور و آوانگاشت)، ترجمۀ م. میردهقان و س. ر. یوسفی، تهران: آوای خاور. اسماعیلی، م. م. 1390. گنجینۀ گویشهای ایرانی (استان اصفهان1)، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی. امانی، ع. 1394. گویش گیلکی رودسر (آواشناسی، صرف، نحو، واژهنامه)، تهران: کویر. بهار، م. ت. 1321/1373. سبکشناسی یا تاریخ تطور نثر فارسی، تهران: امیرکبیر. پورهادی، م. 1397. زبان گیلکی، رشت: فرهنگ ایلیا. خیامپور، ع. 1333/1375. دستورزبان فارسی، تهران: کتابفروشی تهران. دبیرمقدم، م. 1392. ردهشناسی زبانهای ایرانی، تهران: سمت. دیهیم، گ. 1384. بررسی خردهگویشهای منطقۀ قصران به انضمام واژهنامۀ قصرانی، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی. راستارگویوا، و. س. 1379. دستورزبان فارسی میانه، ترجمۀ و. شادان، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. رحمانی، ر. 1397. نثر گفتاری تاجیکان بخارا (افسانهها، قصهها، روایتها)، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی. رزاقی، ط. 1395. گنجینۀ گویشهای ایرانی (استان اصفهان3)، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی. رضایتی کیشهخاله، م. و م. دیّان. 1388. «فعلهای پیشوندی در آثار منثور فارسی از آغاز تا پایان قرن پنجم»، دستور، 5: 27-50. روبینچیک، ی. آ. 1391. دستورزبان ادبی معاصر فارسی، ترجمۀ م. شفقی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی. زوندرمان، و. 1382. «فارسی میانه». راهنمای زبانهای ایرانی. ج1. ویراستۀ ر. اشمیت، ترجمۀ آ. بختیاری و همکاران، زیرنظر ح. رضائی باغبیدی، تهران: ققنوس. 223-260. سبزعلیپور، ج. 1389. زبان تاتی (توصیف گویش تاتی رودبار)، رشت: فرهنگ ایلیا. شریعت، م. ج. 1364. دستورزبان فارسی، تهران: اساطیر. شقاقی، و. 1394. فرهنگ توصیفی صرف، تهران: علمی. شکری، گ. 1374. گویش ساری (مازندرانی)، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی. صدیقیان، م. 1383. ویژگیهای نحوی زبان فارسی در نثر قرن پنجم و ششم هجری، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی. علمداری، م. 1384. گویش دماوندی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی. فتحی بروجنی، ش. 1392. گویش میمهای، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی. فرشیدورد، خ. 1387. دستور مختصر تاریخی زبان فارسی، تهران: زوّار. فکرت، م. آ. 1376. فارسی هروی: زبان گفتاری هرات، مشهد: دانشگاه فردوسی. قریب، ع. و همکاران. 1327/1373. دستورزبان فارسی (پنج استاد)، تهران: جهان دانش. کریستنسن، آ. 1389. گویش سمنان: پژوهشی درباره دستورزبان سمنانی بههمراه واژهنامه و چند متن و نگاهی به لهجههای سنگسر و لاسگرد، ترجمۀ ا. ابراهیمیان، سمنان: دانشگاه سمنان. کلباسی، ا. 1374. فارسی ایران و تاجیکستان (یک بررسی مقابلهای)، تهران: وزارت امور خارجه. کلباسی، ا. 1388. فرهنگ توصیفی گونههای زبانی ایران، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی. لازار، ژ. 1384. دستورزبان فارسی معاصر، ترجمۀ م. بحرینی، تهران: هرمس. ماهوتیان، ش. 1378. دستورزبان فارسی از دیدگاه ردهشناسی، ترجمۀ م. سمائی، تهران: نشر مرکز. محمدی خمک، ج. 1379. واژهنامه سکزی (فرهنگ لغات سیستانی)، تهران: سروش. مشکور، م. ج. 1363. دستورنامه در صرف و نحو زبان پارسی، تهران: شرق. مفیدی، ر. 1395. «شکلگیری ساختواژۀ نمود و وجه در فارسی نو»، دستور، 12: 3-68. مفیدی، ر. 1399. «شواهدی آماری از نقشهای وجهی بـ در فارسی نو: مطالعهای درزمانی»، جستارهای زبانی، 60: 481-514. ناتل خانلری، پ. 1365. تاریخ زبان فارسی، تهران: فردوس. نغزگوی کهن، م. 1392. «تغییرات نقشی بـ در فارسی نو از منظر دستوریشدگی»، مجموعه مقالات نخستین همایش ملی بررسی واژهبست در زبانهای ایرانی، تهران: نویسه. 37-59. یمین، م. ح. 1393. دستور معاصر زبان پارسی دری، کابل: میوند. یوآنّسیان، یو. آ. 1377. «جایگاه گویش هراتی در میان گویشهای گروه زبانی فارسی دری»، ترجمۀ ح. مصطفوی گرو، نامۀ فرهنگستان، 16: 140-160. Andreas, F. C. 1939. Iranische Dialektaufzeichnungen aus dem Nachlass von F. C. Andreas, zusammen mit K. Barr und W. Henning bearbeitet und herausgegeben von A. Christensen (=Gött-A, 3. Folge, nr. 11). Brunner, C. J. 1977. A Syntax of Western Middle Iranian, Delmar, New York: Caravan Books. Bybee, J. et al. 1994. The Evolution of Grammar: Tense, Aspect, and Modality in the Languages of the World, Chicago/London: The University of Chicago Press. Comrie, B. 1976. Aspect, Cambridge: University Press Cambridge. Darzi, A. and S. Kwak. 2015. “Syntax and semantics of subjunctive clauses in Persian”, Lingua, 153:1-13. Dahl, Ö. 1985. Tense and Aspect Systems, New York: Basil Blackwell. Dahl, Ö. and V. Velupillai. 2013. “Perfective/Imperfective Aspect”, in Dryer, M. S. and M. Haspelmath (eds), The World Atlas of Language Structures Online, Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology. http://wals.info/chapter/65. Entezar, E. M. 2010. Dari Grammar and Phrase Book, USA: Xlibris. Glassman, E. H. 2000. Conversational Dari: An Introductory Course in the Farsi (Persian) of Afghanistan, Peshawar: International Assistance Mission. 5th ed. MacKinnon, C. 1977. “The New Persian preverb bi-”, Journal of the American Oriental Society, 97/1: 8-26. Olson, R. B. 1994. A Basic Course in Tajik (Grammar and Workbook). http://talktajiktoday .com/ documents/ABasicCourseInTajik.pdf Taleghani, A. H. 2008. Modality, Aspect and Negation in Persian, United Kingdom: John Benjamins Publishing Company. Traugott, E. C., and R. B. Dasher. 2001. Regularity in Semantic Change, Cambridge: University Press Cambridge. Velupillai, V. 2012. An Introduction to Linguistic Typology, Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company. Windfuhr, G. 1979. Persian Grammar: History and State of its Study, The Hague: Mouton Publishers. Windfuhr, G. (ed). 2009. The Iranian Languages, London/New York: Routledge. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 773 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 618 |