تعداد نشریات | 31 |
تعداد شمارهها | 744 |
تعداد مقالات | 7,078 |
تعداد مشاهده مقاله | 10,174,303 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,866,682 |
پسوندهای اشتقاقی «-ین» و «-ینه» در چارچوب ساختواژۀ ساختی | ||
زبان فارسی و گویشهای ایرانی | ||
مقاله 5، دوره 4، شماره 2 - شماره پیاپی 8، مهر 1398، صفحه 121-144 اصل مقاله (786.72 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22124/plid.2019.11241.1307 | ||
نویسندگان | ||
پارسا بامشادی* 1؛ شادی انصاریان1؛ نگار داوری اردکانی2 | ||
1دانشجوی دکتری زبانشناسی همگانی، دانشگاه شهید بهشتی تهران | ||
2دانشیار زبانشناسی همگانی، دانشگاه شهید بهشتی تهران | ||
چکیده | ||
پژوهش حاضر دو پسوند اشتقاقی «-ین» و «-ینه» را در زبان فارسی بررسی و سویههای گوناگون معنایی و صوری آنها را واکاوی مینماید و میکوشد با رویکرد ساختبنیاد و در چارچوب نظریۀ ساختواژۀ ساختی الگوهای واژهسازی را بر پایۀ مفهوم «طرحوارههای ساختی» و رابطۀ پایگانی این طرحوارهها تبیین نماید. ساختواژۀ ساختی نظریهای واژهبنیاد و نشانهبنیاد در حوزۀ ساختواژه است که رویکردی شناختی و کاربردبنیاد به واژهسازی دارد. دادههای پژوهش برگرفته از پیکرۀ ساختواژی نگارندگان، با بیش از 12000 واژۀ مشتق و مرکب فارسی، و فرهنگ فارسی زانسو (کشانی، 1372) است که 71 واژۀ مشتق ساختهشده با پسوند «-ین» و 59 واژۀ ساختهشده با پسوند «-ینه» را در بر میگیرد. براساس یافتههای پژوهش این پسوندها تنوع معنایی چشمگیری دارند که در سطح طرحوارههای ساختی انتزاعی قابل تبیین است نه در سطح واژههای عینی زبان و از همینرو آن را چندمعنایی ساختی مینامند. پسوند «-ین» میتواند در 7 زیرطرحوارۀ ساختی نمایان شود و واژههایی از مقولۀ صفت بسازد، اما «-ینه» دارای 9 زیرطرحوارۀ ساختی است و واژههایی از مقولۀ اسم و صفت میسازد. | ||
کلیدواژهها | ||
صرف ساختی؛ پسوندافزایی؛ پسوند اشتقاقی؛ واژهسازی؛ رویکرد ساختبنیاد | ||
مراجع | ||
ابوالقاسمی، م. 1375. دستور تاریخی زبان فارسی. تهران: سمت بامشادی، پ. و ش. انصاریان. 1393. «حرف اضافه یا اسم جایگاهنما». مقالات نهمین همایش زبانشناسی ایران، بهکوشش م. دبیرمقدم). جلد اول، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی: 249-264. ــــــــــــــــ. 1394. «تبیین ساختارهای ناپایگانی زبان فارسی در چارچوب نظریۀ ساختواژۀ ساختمحور». مقالات سومین کنفرانس بینالمللی پژوهشهای کاربردی در مطالعات زبان، دانشگاه تهران، انتشار بهصورت لوح فشرده. ــــــــــــــــ. 1395. «رویکرد ساختبنیاد به صرف و کاربرد آن در آموزش واژههای مشتق و مرکب فارسی برای فارسیآموزان». مقالات نخستین همایش واکاوی منابع آموزش زبان فارسی به غیرفارسیزبانان، بهکوشش م. میردهقان). جلد دوم. تهران، نشر خاموش: 999- 1020. بامشادی، پ. و ف. قطره. 1396. «چندمعنایی پسوند «- ی» فارسی: کندوکاوی در چارچوب ساختواژۀ ساختی». جستارهای زبانی، (42): 265- 289. بامشادی، پ؛ ش. انصاریان و ن. داوری اردکانی. 1397. «چندمعنایی پسوند «- انه» فارسی: رویکرد ساختواژۀ ساختی». مطالعات زبان و گویشهای غرب ایران، (22): 1-11. بامشادی، پ. و ش. انصاریان [زیر چاپ]. «نقش طرحوارههای مرتبه دوم در تحلیل ساختارهای [اسم + شناسی/ نگاری/ کاوی] و صفتهای متناظر آنها در زبان فارسی». جستارهای زبانی. بهشتی، ع. 1355. ساختمان واژه زبان فارسی امروز. تهران: چاپخانۀ پیروز. تاکی، گ. 1391. «طبقه بندی وندهای اشتقاقی زبان فارسی». زبان و زبانشناسی، (15): 125-140. رفیعی، ع. 1391. «صرف ساختمحور: شواهدی از فرایندهای واژهسازی در زبان فارسی». مقالات هشتمین همایش زبانشناسی ایران، بهکوشش م. دبیرمقدم). تهران: دانشگاه علامه طباطبایی، 327- 336. رفیعی، ع. و س. ترابی 1393. «وراثت و انگیختگی رابطۀ صورت و معنی در واژگان: نمونههایی از واژهسازی زبان فارسی». علم زبان، 2(3): 49-64. سامعی، ح. و م. تفسیری. 1393. الگوهای ساخت واژه در زبان فارسی. تهران: آثار. شریعت، م.ج. 1390. «نقدی بر ساختار صفت نسبی در زبان فارسی». پژوهشهای نقد ادبی و سبکشناسی، (4): 53-67. صادقی، ع. ا. 1372. «شیوهها و امکانات واژهسازی در زبان فارسی معاصر(11)». نشر دانش، (77): 21-25. صمصامی، م. 1346. پیشوندها و پسوندهای زبان فارسی. اصفهان: نشر مشعل. عظیمدخت، ذ. و ع. رفیعی. 1395. «واژههای مرکب مختوم به ستاک حال از منظر صرف ساختی: مورد [x - یاب]». مجموعه مقالات چهارمین همایش ملی صرف، بهکوشش ش. مدرس خیابانی و ف. قطره، تهران: نشر نویسۀ پارسی: 143-170. کشانی، خ. 1371. اشتقاق پسوندی در زبان فارسی امروز. تهران: مرکز نشر دانشگاهی. ــــــــــــــــ. 1372. فرهنگ فارسی زانسو. تهران: مرکز نشر دانشگاهی. کلباسی، ا. 1391. ساخت اشتقاقی واژه در فارسی امروز. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی. نجفیان، آ.؛ ب. روشن و ز. قیراطی. 1394. «صرف کاربردشناختی پسوندهای نسبت در زبان فارسی». زبانشناسی و گویشهای خراسان، (13): 21-38. Booij, G. 2007. “Construction Morphology and the Lexicon”. In F. Montermini, G. Boye & N.R. Hathout (Eds.), Selected Proceedings of the 5th Decembrettes: Morphology in Tolouse, pp. 33-44. ـــــــــــــــــــــ 2010. Construction morphology. Oxford: Oxford University Press. ـــــــــــــــــــــ 2013. “Morphology in Construction Grammar”. In T. Hoffmann & G. Trousdale (eds.), The Oxford Handbook of Construction Grammar (pp. 255-274). Oxford: Oxford University Press. ـــــــــــــــــــــ 2016. “Construction morphology”. In A. Hippisley and G. Stump (eds.), The Cambridge handbook of morphology (pp. 424–448). Cambridge: Cambridge University Press. ـــــــــــــــــــــ 2018. “The Construction of Words: Introduction and Overview”. in G. Booij (ed.), The Construction of Words: Advances in Construction Morphology (pp. 3-16). Cham: Springer. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 892 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 542 |