تعداد نشریات | 31 |
تعداد شمارهها | 738 |
تعداد مقالات | 6,956 |
تعداد مشاهده مقاله | 9,883,341 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,707,640 |
جنسیت و قدرت در گفتمان زنانه رماننویسی ایران (با تکیه بر رمانهای زنان در دو دهه 70-80) | ||
نقد و نظریه ادبی | ||
مقاله 5، دوره 4، شماره 2 - شماره پیاپی 8، مهر 1398، صفحه 99-124 اصل مقاله (502.61 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22124/naqd.2019.11988.1606 | ||
نویسنده | ||
مریم عاملی رضایی* | ||
دانشیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی | ||
چکیده | ||
محدودیت و ممنوعیتی که در طول تاریخ برای زنانهنویسی وجود داشته به موازات پردهنشینی زنان در اجتماع شکل گرفته و در طول تاریخ نهادینه شدهاست. گرچه ادبیات داستانی در دوره مدرن در ایران شکل گرفت، همچنان گفتمان مردانه بر آن غالب است. داستانهای زنان نیز اغلب به بازتولید کلیشههای جنسیتی پرداختهاند. از دهه هفتاد به بعد، به موازات گسترش کمی و کیفی رماننویسی زنان، مقارن با رشد آگاهی و تحصیلات و حضور بیشتر آنان در اجتماع در کنار تغییر تدریجی جایگاهشان در حیطه اقتصاد و فرهنگ، دانش خلقشده در ادبیات داستانی زنان، اشکال تازهای از قدرت را به وجود آورده و معادله قدرت را از کنشی یکسویه به کنشی تعاملی تغییر دادهاست. زنان گزارههای تازهای را به عنوان امر واقعی وارد ادبیات داستانی کرده، دانشی تولید میکنند که نوعی مقاومت در برابر قدرت مستقر و مسلط ایجاد میکند. آنان از روالهای طرد و عکسی استفاده میکنند که تمایز میان گزارههای «غلط» و «درست» را بازتولید میکند. در این پژوهش با تحلیل و تفسیر دادههای مفهومی از ده رمان معروف و موفق نویسندگان زن در دو دهه، چگونگی چرخش مفاهیم قدرت در این رمانها بررسی میشود. مهمترین کنشهای معطوف به قدرت زنان که در رمان فارسی این دو دهه بازتولید شده، عبارت است از چالش با ساختهای سنتی قدرت مردسالار، بیان احساس طردشدگی عاطفی در زندگی زناشویی، تفاوت در شیوههای مادری و تعریف زن خانگی، آشپزخانه کانون محوری قدرت در خانه، زنانهشدن فضاهای شهری، تغییر نقشها و کلیشههای جنسیتی و گوناگونی شکلهای خانواده. مؤلفههای تکرارشونده فوق، فرهنگ قدرت را از یکسویهنگری به سمت فرهنگی تعاملی در ادبیات داستانی ایران سوق دادهاست. | ||
کلیدواژهها | ||
داستانهای زنان؛ جنسیت؛ قدرت؛ دهه هفتاد؛ دهه هشتاد | ||
مراجع | ||
ابوت، پ. و والاس، ک. 1380. جامعهشناسی زنان، ترجمه م. نجمعراقی، تهران: نی. افغانی، ع.م. 1372. شوهر آهوخانم. تهران: نگاه. برمن، م. 1389. تجربه مدرنیته، ترجمه م. فرهادپور. تهران: طرح نو. اعتمادزاده، م.1384. دختر رعیت، تهران: دنیای نو. پارسیپور، ش. 1382. طوبی و معنای شب، تهران: البرز. پرستش، ش. و ساسانیخواه، ف. 1389. «بازنمایی جنسیت در گفتمان رمان (1375-1384)». فصلنامه زن در فرهنگ و هنر، دوره اول(4): 55-74. پیرزاد، ز. 1380. چراغها را من خاموش میکنم، تهران: مرکز. ـــــــ . 1385. عادت میکنیم، تهران: مرکز. خجسته، ف. و دهقانیان، ج. و فسایی، ج. 1395. «شوهر آهوخانم در بوته نقد پساساختارگرا». پژوهشهای ادبی، 13(545): 67-92. خجسته، ف. و فسایی، ج. 1396. «بازتولید مناسبات سلطه در رمان شوهر آهوخانم». نقد و نظریه ادبی، (4): 17-38. دانشور، س. 1353. سووشون، تهران: خوارزمی. ـــــــــ . 1377. جزیره سرگردانی، تهران: خوارزمی. ـــــــــ . 1380. ساربان سرگردان، تهران: خوارزمی. دریفوس، ه. و رابینو، پ. 1379. میشل فوکو فراسوی ساختارگرایی و هرمنوتیک، ترجمه ح. بشیریه. تهران: نی. دلوز، ژ. 1386. فوکو، ترجمه ن. سرخوش و ا. جهاندیده. تهران: نی. دولتآبادی، م. 1372. جای خالی سلوچ، تهران: چشمه. رضوانیان، ق. و کیانی بارفروش، ه. 1394.«بازنمایی هویت زن در آثار رماننویسان زن دهه هشتاد». ادبپژوهی، نهم(31): 39-63. سناپور، ح. 1383. ده جستار داستاننویسی، تهران: چشمه. شاملو، س. 1380. انگار گفته بودی لیلی، تهران: مرکز. ـــــــــ . 1385. سرخی تو از من، تهران: مرکز. شووالتر، ا. 1382. «نقدی از آن خود». زن و ادبیات؛ سلسله پژوهشهای نظری درباره مسائل زنان، گزینش و ترجمه م. نجمعراقی و دیگران. تهران: چشمه. عاملیرضایی، م. 1397. مناسبات خانوادگی در رمان فارسی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. عسگری، ک. ر. و عسگریحسنکلو، ع. 1395. صدای زمانه؛ جامعهشناسی شخصیت زن در رمان بعد از انقلاب، تهران: اختران. علیزاده، ا. 1389. «نقش الگوسازی در تعالی خانوادههای ایرانی». در راهبردهای تحکیم نهاد خانواده، تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک: 127- 140. علوی، ب. 1377. چشمهایش، تهران: نگاه. فاضلی، ن. 1395. «زنانهشدن فضای شهری در ایران امروز با تکیه بر فضای کلانشهر تهران». ویژهنامه پژوهشنامه زنان، ششم(1): 107-132. گلشیری، ه. 1380. باغ در باغ (مجموعه مقالات)، 2ج. تهران: نیلوفر. فوکو، میشل. 1383. اراده به دانستن، ترجمه ن. سرخوش و ا. جهاندیده. تهران: نی. ـــــــــــ. 1393. تئاتر فلسفه، ترجمه ن. سرخوش و ا. جهاندیده. تهران: نی. کامشاد، ح. 1384. پایهگذاران نثر جدید فارسی، تهران: نی. گیدنز، آ. 1387. تجدد و تشخص، ترجمه ن. موفقیان. تهران: نی. مایلز، ر. 1380. زنان و رمان، ترجمه ع. آذرنگ (جباری). تهران: روشنگران و مطالعات زنان. محبعلی، م. 1388. نگران نباش، تهران: چشمه. والکر، و. و گلفاند،.ا و ویدون، ک. 1393. «نقد فمنیستی». دانشنامه نظریههای ادبی معاصر، تدوین و ویرایش ا.ر. مکاریک. ترجمه م. مهاجر و م. نبوی. تهران: آگه. 387- 401. میرعابدینی، ح. 1386. صدسال داستان نویسی ایران، ج4. تهران: چشمه. ـــــــــــــ . 1387. نقد آثار محمد محمدعلی در دانشگاه الزهرا/ رشد 13 برابری ادبیات زنان در دهه هفتاد، دسترسی در سایت: www.mehrnews.com/news/698731,1387/3/25 میرقدیری، م. 1386. و دیگران، تهران: روشنگران و مطالعات زنان. میلز، س. 1392. میشل فوکو، ترجمه م. نوری. تهران: مرکز. نظری، ع.ا. 1391. سوژه، قدرت و سیاست از ماکیاول تا پس از فوکو، تهران: آشیان. وفی ف. 1381. پرنده من، تهران: مرکز. ــــــ . 1387. رازی در کوچهها، تهران: مرکز. ولیزاده، و. 1387. «جنسیت در آثار رماننویسان زن ایرانی». فصلنامه نقد ادبی، (1): 191-224. هیندس، ب. 1390. گفتارهای قدرت از هابز تا فوکو، ترجمه م. یونسی. تهران: شرکت شیرازه کتاب. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,315 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 733 |