تعداد نشریات | 31 |
تعداد شمارهها | 756 |
تعداد مقالات | 7,160 |
تعداد مشاهده مقاله | 10,320,606 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,928,900 |
فرآیند تبدیل ژانر تاریخی به حماسه مذهبی (مطالعه موردی: مختارنامه) | ||
نقد و نظریه ادبی | ||
مقاله 4، دوره 3، شماره 2 - شماره پیاپی 6، مهر 1397، صفحه 75-98 اصل مقاله (589.6 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22124/naqd.2019.10315.1446 | ||
نویسندگان | ||
رویا رستگار1؛ سید مهدی زرقانی* 2؛ محمد جعفر یاحقی2 | ||
1دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد | ||
2استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد | ||
چکیده | ||
حماسه مذهبی برآیند تلفیق ژانر حماسی با ژانرهای تاریخی و مذهبی است. در این تحقیق یکی از مشهورترین انواع حماسههای مذهبی را، به نام مختارنامه که شاعران متعددی در دورههای تاریخی مختلف آن را سرودهاند، برگزیدیم. اگر بپذیریم که حماسه مذهبی برآمده از دل ژانرهای دیگر است، برآنیم تا نشان دهیم سیر انتقال و فرآیند دگردیسی در آن چگونه صورت گرفتهاست؟ و چطور و تحت چه شرایطی روایت تاریخی تبدیل به حماسهای مذهبی شدهاست؟ حاصل این پژوهش که به شیوه اسنادی و با استفاده از شیوه تحلیل محتواست، نشان میدهد که ژانرها در طول حیات خود به یکدیگر تبدیل میشوند یا یک ژانر از دل ژانرهای دیگر سر برمیآورد و تبدیل به ژانر مستقلی میشود. مثلاً روایت مختار از وقتی وارد حماسههای مذهبی شد تغییر و تحولی مداوم را نشان میدهد و ورود این روایت به ژانرهای مدرن همچون سینما، نشاندهنده آن است که هنوز این تحولات ادامه دارد. روایت مختار یکی از نمونههای خوب برای نشاندادن زایش و تحول ژانرهاست. | ||
کلیدواژهها | ||
تاریخ؛ حماسه؛ روایت منظوم؛ مختارنامه | ||
مراجع | ||
ابن الأثیر، ع.ع. بیتا. اسدالغابه فى معرفه الصحابه، ج4. طهران: اسماعیلیان. ابنالندیم، م. 1346. الفهرست، تحقیق و طبع ر. تجدد. تهران: بانک بازرگانی ایران. ابن حبیب، م. 1421. المحبّر، تحقیق ک. حسن. قاهره: دارالغد العربی. ابن سعد، م. 1388. الطبقات الکبرى، ج5. بیروت: دار صادر. ابن شهید ثانی، ح. 1411. التحریر الطّاووسى (خلاصه کتاب حل الاشکال احمد بن موسى ابن طاووس)، تصحیح ع. جواهری. قم: مکتبه آیه اللّه النجفى. ابن عبد البرّ، ی. 1412. الإستیعاب فی معرفه الأصحاب، تحقیق ع. م. بجاوی. ج4. بیروت: دارالجیل. ابن عبد ربّه، ا. 1407. العقد الفرید، تحقیق م. قمیحه. ج 1و 4 و 5 و 6. بیروت: دارالکتب العلمیه. ابن قتیبه الدینورى، م. ١٣٨٧. الامامه و السیاسه، القاهره: الحلبى. ـــــــــــــــــــ . 1390. المعارف، بیروت: دار احیاء التراث العربى. ابن کثیر الدمشقى، ا. 1408. البدایه و النّهایه، ج 3و 6 و 7 و 8. بیروت: دار الکتب العلمیه. ابناعثم کوفی، م. 1411. الفتوح، تحقیق ع. شیری. بیروت: دار الاضواء. احدی، د. 1392. «مختار ثقفی از واقعیت تا افسانه». فصلنامه تاریخ نو، سوم(6): 6 -20. احمدی، بابک. 1387. رساله تاریخ، تهران: مرکز. اردبیلی، م. 1433. جامع الرواه، صححه و علق علیه م.ب. الملکیان. قم: بوستان کتاب. اصفهانى، ا. 1415. الاغانى، بیروت: حیاء التراث العربی. برتنس، هانس. 1384. مبانی نظریه ادبی، ترجمه م.ر. ابوالقاسمی. تهران: نشرماهی. پنیکوک، ا. 1378. «گفتمانهای قیاس ناپذیر». ترجمه ع.ا. سلطانی. فصلنامه علوم سیاسی، 4: 123-139. تقیزاده، ح. 1349. فردوسی و شاهنامه او، به اهتمام ح. یغمایی. تهران: انجمن آثار ملی. تودوروف، ت. 1377. بوطیقای ساختارگرا، ترجمه م. نبوی. تهران: آگاه. چندلر، د. 1391. «مقدمهای برنظریه ژانر». کتاب ماه ادبیات، دی ماه (69): 59-68. حاجیان، خ. 1394.«نقدی بر مقاله مقایسه تطبیقی شیوه روایتگری ادبی روضه المجاهدین و پیرنگ نمایشی سریال مختارنامه». نقد ادبی، 8 (30): 235-243. حلّی، ت. 1342. الرجال، بمقدمه ابی جعفر احمد بن ابی عبدالله البرقی. تهران: دانشگاه تهران. حلّی(ابننما)، م. 1950م. مثیر الاحزان، النجف: المطبعه الحیدریه. خلیفه بن خیاط. 1415. تاریخ خلیفه بن خیّاط، تحقیق ن. فواز. بیروت: دار الکتب العلمیه، منشورات محمد علی بیضون. خواجویان، م ک. 1368. «نگاهی گذرا بر نظر مورخان دربارۀ قیام مختار». مطالعات تاریخی، 1 (3): 389-406. خوارزمى، ا. 1367. مقتل الحسین علیه السّلام، النجف: الزهراء. خواندمیر. 1332. حبیب السیر، ج2. تهران: کتاب فروشى خیام. خیالی اصفهانی، ط. بیتا. مختارنامه منظوم، نسخه خطی به شماره 1/6081. قرن 13.کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران: بخش دیجیتال. خیامپور، س. و حیدری نسب، ف. 1393.«بررسی جایگاه راویان روایات ذم مختار بن ابی عبیده ثقفی در کتب رجالی شیعه». خردنامه، 13: 1-20. دینورى، ا. 1960م. اخبار الطوال، القاهره: الکتب العربیه. ذوالفقاری، ح. در دست انتشار. «مختارنامه». دانشنامه فرهنگ عامه، 1-8. ذهبی، م. 1414. سیر اعلام النّبلاء، تحقیق ش. ارناووط. بیروت: مؤسسه الرساله. زجاجی. 1383. همایوننامه، تصحیح ع. پیرنیا. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی. زرقانی، م. و قربانصباغ، م.ر. 1395. نظریه ژانر (نوع ادبی) رویکرد تحلیلی-تاریخی، تهران: هرمس. سلطانی، ع.ا. 1384. قدرت گفتمان و زبان، تهران: نی. شعاعی، م.ح. 1305. مختارنامه منظوم، نسخه خطی به شماره 182. تهران: کتابخانه ملی تهران. شهبازی، ا. « حماسه سرایی دینی در ادب فارسی». آینه میراث، 12 (2پیاپی 55): 183-210 . شوشتری، م.ت. 1410. قاموس الرجال، ج8. تهران: نشر اسلامی. صفا، ذبیحالله. 1363. حماسهسرایی در ایران، تهران: فردوس. طالبی، ت. 1384. «نگاهی به قیام مختار». رشد آموزش تاریخ، (20): 27- 35. طبری، م. 1352. تاریخ طبری (تاریخ الرسل و الملوک)، ترجمه ا. پاینده. ج6. تهران: اساطیر. عسقلانی(ابنحجر)، ا. 1328. الاصابه فی تمییز الصحابه و بهامشه الـاستیعاب فی معرفه الاصحاب، ج3. بیروت: دار احیاء التّراث العربی. عمرانپور، م.ر. 1384. «عوامل ایجاد، تغییر و تنوع و نقش لحن در شعر». پـژوهشهای ادبی ،10و 9(3): 127-150. فرج نژاد فرهنگ، ز. 1394. «نشانههای سبکی و ژانری در چند حماسه مذهبی با تکیه بر کنایه». مطالعات زبانی بلاغی، (12): 117 – 136. فرکلاف، نورمن. 1379. تحلیل انتقادی گفتمان، ترجمه ش.ع. بهرامپور، تهران: مرکز رسانهها. فلاحتی، گ. و غفاری، ن. 1395. «معرفی و بررسی اجمالی منظومه های حماسی تاریخی و دینی پیش از دوره صفوی از آغاز تا پایان قرن نهم هجری». کنگره بین المللی زبان و ادبیات. فیاضیکیا، م.م. و دیگران. 1391. «بررسی تطبیقی شیوه روایتگری ادبی روضهالمجاهدین و پیرنگ نمایشی سریال مختارنامه». نقد ادبی، 5 (20): 195-218. کشّی، م. ع. 1404. اختیار معرفه الرجال، تحقیق م. رجایی. تلخیص م. طوسی. تصحیح و تعلیق م.ب. میرداماد. قم: مؤسسه آل البیت (ع) لإحیاء التراث. لطفیپور ساعدی، ک. 1372. «درآمدی به سخنکاوی». مجله زبانشناسی، 1(9): 9-39. لیسی، ن. 1387. «نگره ژانر». ترجمه ع. عامری مهابادی. رواق هنر و اندیشه، (31 و 32): 168- 196. مامقانی، ع. 1423. تنقیح المقال فی علم الرجال، تحقیق و استدراک م. المامقانی. قم: مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث. مجلسی، م.ت. 1394ق. بحار الانوار الجامعه لدُرر اخبار الائمه الاطهار، ج45. تهران: انتشارات اسلامیه. مدبری، م. و حسینی سروری، ن. 1387. «از تاریخ روایی تا روایت داستانی (مقایسه شیوههای روایتگری در اسکندر نامههای فردوسی و نظامی)». فصلنامه گوهر گویا، 2(2): 1-28. مرتضوی، م. 1372. فردوسی و شاهنامه، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی وزارت فرهنگ و آموزش عالی. مسعودی، ع. 1409. مروج الذّهب و معادن الجوهر، تحقیق ی. داغر. ج 2. قم: مؤسسه دار الهجره. مکدانل، د. 1380. مقدمهای بر نظریههای گفتمان، ترجمه ح. نوذری. تهران: فرهنگ گفتمان. موسوی خوئی، ا. 1410. معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرّواه، ج 18. قم: مرکز نشر آثار شیعه. نیترایی، ا. 1376. «نظری به یک حماسه تاریخی فارسی». ترجمه ا. رسول و ج. سیمکش. کیهان فرهنگی، آبان و آذر ( 137): 1-5. واعظ هروی، ع. 1390. مختارنامه، تهران: انتشارات ققنوس. یعقوبی، ا. 1956. تاریخ الیعقوبی، ج3. بیروت: دار الفکر. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,092 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 673 |