| تعداد نشریات | 32 |
| تعداد شمارهها | 818 |
| تعداد مقالات | 7,919 |
| تعداد مشاهده مقاله | 38,797,317 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 8,415,396 |
نظام تصریفی تک بنی در زبان تالشی | ||
| زبان فارسی و گویشهای ایرانی | ||
| مقاله 1، دوره 9، شماره 2 - شماره پیاپی 18، شهریور 1403، صفحه 7-28 اصل مقاله (1.7 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22124/plid.2025.31595.1730 | ||
| نویسندگان | ||
| محرم رضایتی کیشه خاله* 1؛ صهیب رضایتی کیشهخاله2 | ||
| 1استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران | ||
| 2دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گیلان، رشت، ایران | ||
| چکیده | ||
| تالشی از زبانهای ایرانی نو در گروه شمال غربی است که در کرانۀ جنوب غربی دریای کاسپین، از سفیدرود در استان گیلان تا رود کُر در جمهوری آذربایجان گستردهاست. در این مقاله کوشیدهایم به برخی از ویژگیهای خاص فعلی این زبان، ازجمله استفاده از بن ماضی در بنای فعل امر و مضارع اخباری (آینده)، بهویژه کاربرد بن واحد و مشترک در تصریف فعلها بپردازیم. خصوصیت اخیر را «تکبنی» نامیدهایم و سعی کردهایم ضمن تبیین ریشهشناختی و تاریخیِ ترکیب «بنبَسِند» که در کتاب معروف به «تفسیر شُنقُشی» از ترجمههای کهن قرآن به زبان فارسی آمدهاست، ابهامات بخش دوم این ترکیب، یعنی بن فعلی «بَسِند» را از نظر نوع بن براساس کاربرد آن در زبان تالشی توضیح دهیم. «بَسِند» با تحلیل ریشهشناختی، بن مضارع است و در ترکیب، معنی مفعولی دارد و بهعنوان بن مشترک (تکبن) در صرف تمام ساختهای فعلی زبان تالشی بهکار میرود. | ||
| کلیدواژهها | ||
| تکبن؛ بنبسند؛ تالشی؛ بن مضارع؛ بن ماضی | ||
| مراجع | ||
|
آموزگار ژاله و تفضلی احمد، زبان پهلوی، ادبیات و دستور آن، تهران: معین. 1382.
ابوالقاسمی محسن، مادههای فعلهای فارسی دری، تهران: ققنوس. 1373.
ابوالقاسمی محسن، دستور تاریخی زبان فارسی، تهران: سمت. 1387.
بیغمی، دارابنامه، ج 2، به تصحیح ذبیحالله صفا، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب. 1341.
پند پیران، به تصحیح جلال متینی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران. 1357.
پورشفقی مریم، توصیف دستگاه فعل در گویش تالشی، پایاننامة کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه گیلان. 1385.
تفسیر شُنقُشی، گزارهای از بخشی از قرآن کریم، تفسیر شنقشی، بهکوشش محمدجعفر یاحقی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران. 2535 [1355].
عریان سعید، متون پهلوی (ترجمه، آوانوشت)، گردآورنده جاماسب جی دستور منوچهر جی جاماسب، مترجم سعید عریان، تهران: کتابخانة ملی جمهوری اسلامی ایران. 1371.
جهاندیده عبدالغفور، فرهنگ بلوچی فارسی، ج 2، تهران: معین. 1396.
حسندوست محمد، فرهنگ ریشهشناختی زبان فارسی، ج 4، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی. 1393.
حسندوست محمد، فارسی باستان، «کتیبهها، واژهنامه»، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی. 1399.
رضایتی کیشهخاله محرم، مصدر و ساخت آن در گویش تالشی، گویششناسی (ویژهنامة نامة فرهنگستان)، 1385؛ (5): 7-30.
رضایتی کیشهخاله محرم، زبان تالشی «توصیف گویش مرکزی»، رشت: فرهنگ ایلیا. 1386.
رضایتی کیشهخاله محرم، همواج، ویژة الفبا و دستور خط تالشی، رشت: فرهنگ ایلیا. 1397.
رضایتی کیشهخاله محرم و ابراهیمی دینانی آرزو، فعل آینده در زبانها و گویشهای ایرانی، زبان فارسی و گویشهای ایرانی، 1395؛ (1): 7-26.
رضایتیکیشهخاله محرم و جلالهوند آلکامی مجید، فعل مجهول در زبانها و گویشهای ایرانی، ادبپژوهی، 1390؛ (16): 9-34.
رضایتی کیشهخاله محرم و خادمی ارده ابراهیم، فرهنگ موضوعی تالشی به فارسی، رشت: دانشگاه گیلان. 1387.
رفیعی جیردهی علی، لغتنامة تالشی، رشت: دانشگاه گیلان. 1386.
رواقی علی با همکاری میرشمسی مریم، ذیل فرهنگهای فارسی، تهران: هرمس. 1381.
سمک عیار، تصحیح پرویز ناتل خانلری، تهران: آگاه. 1363.
سعدی شیرازی، بوستان، تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی. 1359.
صادقی علیاشرف، اشتقاق صفت فاعلی (اسم فاعل) از بن ماضی، دستور (ویژهنامة نامة فرهنگستان)، 1389؛ (6): 45-53.
صادقی علیاشرف، بنبَسِند، جستارهای نوین ادبی، 1397؛ 51 (1) (پیاپی 200): 133-136.
عطار نیشابوری، مختارنامه، تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن. 1386.
فردوسی ابوالقاسم، شاهنامه، تصحیح جلال خالقی مطلق، تهران: مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی. 1391.
کریمان حسین، قصران، مباحث تاریخی و جغرافیایی و اجتماعی و مذهبی و وصف آتشگاه منطقة کوهستانی ری باستان و طهران کنونی، ج 2، تهران: انجمن آثار ملی. 1356.
لکوک پیر، گویشهای حاشیة دریای خزر و گویشهای شمال غرب ایران، راهنمای زبانهای ایرانی، رودیگر اشمیت، ترجمة حسن رضائی باغبیدی و همکاران، 1383؛ ج 2، تهران: ققنوس: 489-515.
منصوری یدالله و حسنزاده جمیله، بررسی ریشهشناختی افعال در زبان فارسی، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی. 1387.
میبدی ابوالفضل، کشفالاسرار و عدةالابرار، تصحیح علیاصغر حکمت، تهران: امیرکبیر. 1361.
نصرتی سیاهمزگی علی، فرهنگ تالشی، رشت: فرهنگ ایلیا. 1396.
نصری اشرفی جهانگیر و همکاران، فرهنگ واژگان تبری، ج 1، تهران: احیاء کتاب. 1381.
نظامی گنجوی، اقبالنامه، تصحیح بهروز ثروتیان، تهران: توس. 1379.
مولایی چنگیز، راهنمای زبان فارسی باستان، «دستور زبان، گزیدة متون، واژهنامه»، تهران: مهرنامک. 1384.
مولایی چنگیز، گویش کلاسوری، زبان فارسی و گویشهای ایرانی، 1395؛ (2): 43-65.
هلالی جغتایی، دیوان هلالی جغتایی، تصحیح سعید نفیسی، تهران: کتابخانة سنایی. 1337.
یارشاطر احسان، آذری، دانشنامة ایران و اسلام، 1354؛ ج 1: 61-69.
Humbach, H. The Heritage of the Zarathushtra. Heidelberg; 1994. Jackson, A. V. W. An Avesta Grammar in Comparison with Sanskrit. Stuttgart; 1892. Kellens, J. Le Verb Avestique. Wiesbaden; 1984. Kent, R. G. Old Persian, Grammar, Texts, and Lexicon. New Haven; 1950. Mиллер. Б. В. Tалышские Teксtы, Mocквa; 1930. Nyberg, H. S. A Manual of Pahlavi, Vol. 2. Wiesbaden; 1974. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 742 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 213 |
||