پیوندهای مفید
آمار
| تعداد نشریات | 32 |
| تعداد شماره‌ها | 813 |
| تعداد مقالات | 7,873 |
| تعداد مشاهده مقاله | 36,513,596 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 8,285,501 |
گزینش ژنوتیپهای جو با استفاده از صفات مورفو-فنولوژیک تحت شرایط بدون تنش و تنش خشکی آخر فصل | ||
| تحقیقات غلات | ||
| دوره 15، شماره 3 - شماره پیاپی 56، مهر 1404، صفحه 287-304 | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22124/cr.2025.29400.1847 | ||
| نویسندگان | ||
| منصور جعفری زارع1؛ علی اصغری* 2؛ حسن زالی* 3؛ امید سفالیان2؛ علیرضا پورابوقداره4 | ||
| 1دانشجوی دکتری، گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران , | ||
| 2استاد، گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران | ||
| 3استادیار پژوهش، بخش تحقیقات علوم زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی فارس، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، داراب، ایران | ||
| 4استادیار پژوهش، موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران | ||
| چکیده | ||
| مقدمه: جو (Hordeum vulgare L.) یکی از گیاهان مهم خانواده غلات است که دارای دامنه سازگاری وسیعی به انواع تنش‌های غیر‌زیستی، به‌ویژه تنش‌های خشکی، شوری و سرما می‌باشد. با توجه به این‌که سطح گسترده‌ای از کاشت رقم‌های جو تحت شرایط خشک و نیمه‌خشک انجام می‌شود، بنابراین گزینش و معرفی رقم‌های برتر و متحمل به خشکی که بتوانند تحت این شرایط، عملکرد مناسبی تولید کنند، حائز اهمیت است. هدف از اجرای این مطالعه، بررسی و مقایسه ژنوتیپهای امیدبخش جو تحت شرایط بدون تنش و تنش خشکی آخر فصل و گزینش ژنوتیپهای پرمحصول و متحمل به خشکی با استفاده از صفات مورفو- فنولوژیک بود. مواد و روش‌ها: در این مطالعه، 17 ژنوتیپ امیدبخش جو و چهار ژنوتیپ شاهد (شامل رقم‌های اکسین، گلچین و نوروز و لاین امیدبخش WB-99-10) تحت دو رژیم آبیاری (شرایط عدم تنش و تنش خشکی انتهایی) در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در دو فصل زراعی (1403-1401) در ایستگاه تحقیقات کشاورزی داراب مورد ارزیابی قرار گرفتند. تنش خشکی به‌صورت قطع آبیاری در مرحله ظهور سنبله‌ها انجام شد. صفات مورد بررسی شامل عملکرد دانه، تعداد سنبله در متر مربع، تعداد دانه در سنبله، وزن دانه در سنبله، وزن هزار دانه، طول دوره پر شدن دانه، طول ریشک، طول سنبله، ارتفاع بوته، تعداد روز تا ظهور سنبله، تعداد روز تا رسیدگی، سرعت پر شدن دانه، نوع ریشک، تعداد ردیف، شاخص برداشت سنبله و شاخص باروری سنبله بود. برای گروه‌بندی ژنوتیپ‌ها از تجزیه به مؤلفه‌های اصلی (PCA) و تجزیه خوشه‌ای و از شاخص نیم‌رخ برای ارزیابی بهینه گروه‌ها استفاده شد. یافته‌های تحقیق: نتایج تجزیه واریانس داده‌ها نشان داد که تفاوت‌های معنی‌داری بین ژنوتیپ‌ها از نظر همه صفات مطالعه شده در هر دو شرایط وجود دارد که بیانگر تنوع ژنتیکی قابل توجه است. تحت شرایط بدون تنش، ژنوتیپهای شماره ۴، ۲۱ و ۲۰ بالاترین عملکرد دانه (به‌ترتیب ۶۴۰۶، ۶۳۴۳ و ۶۳۱۰ کیلوگرم در هکتار) را داشتند، در حالی‌که تحت شرایط تنش خشکی، ژنوتیپهای شماره ۴، ۲۰ و ۱۶ با ۵۱۲۲، ۴۸۴۹ و ۴۷۱۷ کیلوگرم در هکتار پیشتاز بودند. تنش خشکی باعث بیش‌ترین کاهش نسبی در عملکرد دانه (24.6 درصد)، سرعت پر شدن دانه (22.6 درصد)، وزن هزار دانه (13.7 درصد)، وزن دانه در هر سنبله (13.5 درصد) و وزن سنبله (12.5 درصد) شد. تجزیه همبستگی ارتباط مثبت و معنی‌داری بین عملکرد دانه و تعداد روز تا رسیدگی، سرعت پر شدن دانه، شاخص برداشت سنبله و شاخص باروری سنبله را در هر دو رژیم آبیاری نشان داد و آن‌ها را به‌عنوان شاخص‌های انتخاب قابل اعتمادی برای تحمل به خشکی معرفی کرد. تجزیه PCA ژنوتیپ‌ها را در هر محیط به سه گروه اصلی تفکیک کرد. با این‌حال، نمودار شاخص نیم‌رخ، همه ژنوتیپ‌ها را به‌ترتیب در شرایط تنش و بدون تنش به دو و چهار گروه طبقه‌بندی کرد. بر مبنای تجزیه خوشه‌ای تحت شرایط بدون تنش، ژنوتیپهای 9، 12، 13، 17، 18 و 19 در گروه یک و سایر ژنوتیپ‌ها در گروه دو قرار گرفتند، در حالی‌که تحت شرایط تنش خشکی، ژنوتیپهای 12، 13 و 19 در گروه یک، 9، 17 و 18 در گروه دو، 11 و 21 در گروه سه و سایر ژنوتیپ‌ها در گروه چهار قرار گرفتند نتیجه‌گیری: به‌طور خلاصه، نتایج تجزیه به مولفه‌های اصلی در دو رژیم آبیاری مشابه بود و بیش‌تر ژنوتیپهای برتر در گروه دوم قرار گرفتند. همچنین، این تجزیه صفات تعداد روز تا رسیدگی، سرعت پر شدن دانه، عملکرد دانه، شاخص برداشت سنبله و شاخص باروری سنبله را به‌عنوان معیارهای انتخاب مناسب در هر دو شرایط تنش و بدون تنش شناسایی کرد. بر اساس نتایج تجزیه خوشه‌ای تحت شرایط تنش نیز ژنوتیپهای گروه چهار جزو ژنوتیپهای برتر بودند و از لحاظ صفات عملکرد دانه، سرعت پر شدن دانه، دوره پرشدن دانه، تعداد روز تا رسیدگی، تعداد دانه در سنبله و شاخص باروری سنبله دارای مقادیر بالاتر از میانگین کل بودند. مقایسه ژنوتیپهای انتخابی در هر دو روش تجزیه به مولفه‌های اصلی و تجزیه خوشه‌ای نیز مطابقت قوی این دو روش را در گروه‌بندی ژنوتیپ‌ها نشان داد. به‌طور کلی، ژنوتیپ شماره چهار به‌عنوان کاندیدای برتر برای برنامه‌های اصلاحی با هدف تحمل به خشکی پیشنهاد می‌شود. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| تجزیه به مؤلفه‌های اصلی؛ تجزیه خوشه‌ای؛ تجزیه همبستگی؛ صفات زراعی؛ عملکرد دانه | ||
| مراجع | ||
|
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 73 |
||