
تعداد نشریات | 31 |
تعداد شمارهها | 797 |
تعداد مقالات | 7,617 |
تعداد مشاهده مقاله | 29,036,234 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 7,670,727 |
تحلیل اصل محرمیت در خانههای بومی گیلان با استفاده از تکنیک نحو فضا(موردمطالعه: منطقه جلگهای) | ||
مطالعات جغرافیایی نواحی ساحلی | ||
دوره 6، شماره 1 - شماره پیاپی 20، فروردین 1404، صفحه 103-117 | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی- مستخرج از رساله | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22124/gscaj.2025.27645.1307 | ||
نویسندگان | ||
شعله کریمی شیرازی1؛ کمال رهبری منش* 2؛ جمال الدین سهیلی2 | ||
1دانشجوی دکترا، گروه معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قزوین، قزوین، ایران. | ||
2استادیار، گروه معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قزوین، قزوین، ایران. | ||
چکیده | ||
یکی از اصول جهانبینی و فرهنگ اسلامی که در زندگی اجتماعی مسلمانان، بهعنوان ارزش اخلاقی و فرهنگی در نظر گرفته میشود، اصل محرمیت است که در شکلگیری فضاها نیز تأثیرگذار بوده است. بهویژه در خانههای سنتی فلات مرکزی ایران که اغلب با تمایل به درونگرایی و ایجاد سلسلهمراتب دسترسی به فضاها خود را نشان میدهد؛ اما این مسئله در اقلیم معتدل و مرطوب ناحیه کاسپین که دارای معماری برونگراست؛ مصداق ندارد. ازاینرو اصل محرمیت در این منطقه نمیتواند با ایجاد درونگرایی نمود پیدا کند. لذا کشف چگونگی رعایت اصل محرمیت در معماری برونگرا، هدف اصلی این تحقیق است. بر این اساس پژوهش حاضر سعی دارد با خوانش ساختار فضایی-کالبدی خانههای بومی جلگه گیلان، ارتباط دو اصل برونگرایی و محرمیت را با استفاده از تکنیک نحو فضا شناسایی نماید. جهت دستیابی به این هدف، شش خانه بومی در منطقه جلگهای گیلان برای نمونه انتخاب شدند. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی بوده و جمعآوری اطلاعات بهصورت میدانی و کتابخانهای است. تحلیل دادهها با استفاده از روابط ریاضی نحو فضا و نرمافزارهای Depthmap و A-Graph پیرامون دو اصل «سلسلهمراتب» و «مکانیابی» انجام پذیرفته است. شاخصهای موردمطالعه تحقیق عبارتاند از: همپیوندی، عدم تقارن نسبی، ادغام نسبی، عمق نسبی و عمق متریک. یافتههای حاصل از بررسی دو ویژگی سلسلهمراتب و مکانیابی نشان میدهد که در الگوهای ساختاری بسته (مربع و مستطیل شکل)، میزان محرمیت بیشتر از الگوهای U و L شکل است. این مسئله بهدلیل ساختار فضایی پلان و رعایت سلسلهمراتب دسترسی است بهطوریکه سازمان فضایی خانهها هر چه از ساختار خطی فاصله گرفته باشد، به همان میزان محرمیت فضایی افزایشیافته است. لذا علیرغم اینکه خانههای بومی گیلان دارای ویژگی برونگرایی هستند ولی این ویژگی مانع از رعایت اصل محرمیت در فضاها نشده است. در نتیجه معماری این خانه ها با هر سطحی از نسبت توده و فضا، به دلیل رعایت سایر اصول سازنده محرمیت همچون سلسلهمراتب، مکانیابی و دسترسی، از الگوی محرمیت برخوردارند. | ||
تازه های تحقیق | ||
- خوانش ساختار فضایی-کالبدی خانههای بومی منطقه جلگهای گیلان - بررسی ارتباط دو اصل برونگرایی و محرمیت در خانههای بومی - استفاده از تکنیک نحو فضا برای یافتن چگونگی سازگاری اصل محرمیت با اصل برونگرایی در معماری خانههای بومی | ||
کلیدواژهها | ||
خانه بومی؛ محرمیت؛ سلسلهمراتب؛ تکنیک نحو فضا؛ گیلان | ||
مراجع | ||
امینی، ندا؛ نوروزیان پور، هیربد. (1393). خلوت و محرمیت: شناخت تفاوت ها و شباهت های این دو مفهوم در معماری و شهرسازی، مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 8(15)، 99-107.
اخوت، هانیه. (1392). بررسی ابعاد حریم در مسکن سنتی و معاصر با استفاده از مدل تحلیلی BDRS.، مسکن و محیط روستا، 32(142)، صص. 97-112.
آقا لطیفی، آزاده؛ حجت، عیسی. (1397). بررسی تأثیرپذیری مفهوم خانه از تحولات کالبدی آن در دوران معاصر در شهر تهران، نشریه هنرهای زیبا: معماری و شهرسازی، 23(4)، صص. 54-41.
بابازاده اسکویی، سولماز، طوفان، سحر و جمالی، سیروس. (1399). تحلیل ادراک حریم در پیکربندی فضایی مجتمعهای مسکونی معاصر با رویکرد نحو فضا (مطالعه موردی: مجتمع مسکونی آسمان تبریز)، مطالعات برنامهریزی سکونتگاههای انسانی، 15(2)، صص. 353-372.
برومبرژه، کریستیان (1370). مسکن و معماری در جامعه روستایی گیلان. ترجمه: علاءالدین گوشه گیر، تهران: انتشارات موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
پورمند، حسنعلی؛ طباطبایی ملاذی، فاطمه. (1394). الگوی پنهان حاکم بر نظام استقرار فضایی در مسکن ایرانی- اسلامی (بررسی موردی خانه رسولیان یزد)، پژوهشهای معماری اسلامی، 3(4)، صص. 3-17.
پیوسته گر، یعقوب، حیدری، علی اکبر؛ اسامی، مطهره. (1396). بازشناسی اصول پنج گانه استاد پیرنیا در معماری خانههای سنتی ایران و تحلیل آن با استناد به منابع اعتقادی اسلامی، مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 7(27)، صص. 66-51.
جباران، فاطمه؛ طلیسچی، غلامرضا؛ دیماری، نیما؛ دری، علی. (1397). سازوکارهای تنظیم خلوت در خانههای برونگرای گیلان (نمونه موردی: خانههای روستایی). پژوهش های معماری اسلامی، 21(6)، صص. 120-103.
حیدری، علی اکبر؛ پیوسته گر، یعقوب؛ محبی نژاد، سارا؛ کیایی، مریم (1397). ارزیابی شیوه های ایجاد محرمیت در سه نظام پیمون بزرگ، کوچک و خرده پیمون در پیکره بندی مسکن ایرانی-اسلامی با استفاده از تکنیک نحو فضا، مرمت و معماری ایران، 8(16)، صص. 51-68.
حیدری، علی اکبر؛ تقی پور، ملیحه. (1397). تحلیل محرمیت در خانههای سنتی بر اساس نسبت توده به فضا (نمونه موردی: خانههای تک حیاط در اقلیم گرم و خشک). معماری اقلیم گرم و خشک، 6(8)، صص. 77-99.
خاکپور، مژگان. (1386). معماری خانه های گیلان (دانشنامه فرهنگ و تمدن گیلان). رشت: نشر فرهنگ ایلیا.
خاکپور، مژگان. (1398). ضوابط بومی حاکم بر چینش محوطه مسکن روستایی گیلان، مسکن و محیط روستا، ۳۸ (۱۶۶)، صص. ۳-۱۸.
رازجو، مهرداد؛ متین، مهرداد؛ امامقلی، عقیل. (1398). تحلیل شکلگیری تعاملات اجتماعی در مسکن روستایی اقلیم معتدل و مرطوب با استفاده از روش چیدمان فضا در مسکن جلگهای گیلان، نگرش های نو در جغرافیای انسانی،2 (11)، صص.371-396.
رازجو، مهرداد؛ متین، مهرداد؛ امامقلی، عقیل. (1399). واکاوی تأثیرگذاری عناصر کالبدی مسکن روستایی غرب گیلان در راندمان عملکردی با استفاده از روش نحو فضا. معماری و شهرسازی آرمان شهر، 13(32) صص. 83-97.
راستجو، سولماز؛ بمانیان، محمدرضا. (1398). گونه شناسی ساختار فضایی خانه معاصر ایرانی با تکیه بر محرمیت و سلسلهمراتب. هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، 24(2)، صص. 49 - 58.
رحیمی، روح اله؛ موسوی، محسن؛ بیشمی، مهدیه؛ امینی گوهرریزی، سحر. (1400). بررسی حریم شخصی در فضاهای باز خانههای سنتی مازندران با استفاده از تکنیک نحو فضا، مطالعات شهر ایرانی-اسلامی،44 (12)، صص. 65-74.
زنگنه، نجمه؛ مضطرزاده، حامد؛ تقی پور، ملیحه؛ نصر، طاهره. (1401). سنجش میزان محرمیت در انواع ساختار فضایی خانههای تاریخی با استفاده از روابط ریاضی نحو فضا (مطالعه موردی: خانههای قاجاری شیراز). هویت شهر،1(16)، صص. 71-86.
سعادتی وقار، پوریا؛ ضرغامی، اسماعیل؛ قنبران، عبدالحمید. (1400). واکاوی تعامل بین گونههای شکلی مسکن سنتی و ارتباطات فضایی با استفاده از ابزار نحو فضا (نمونۀ موردی: خانههای سنتی کاشان) (علمی پژوهشی). مطالعات معماری ایران، 8(16)، صص. 153-179.
سیفیان، محمد کاظم و محمودی، محمدرضا. (1386). محرمیت در معماری سنتی ایران. هویت شهر، 1(1)، صص. 3- 14.
طالقانی، محمود .(1389). خانه محتشم طلب: میراث معماری روستایی گیلان (2) جلگه غرب. تهران: انتشارات موسسه تالیف، ترجمه و نشر آثار هنری متن.
طالقانی، محمود. (1389). خانه موسوی: میراث معماری روستایی گیلان (1) جلگه غرب. تهران: انتشارات موسسه تالیف، ترجمه و نشر آثار هنری متن.
طالقانی، محمود. (1390). خانه مرادی: میراث معماری روستایی گیلان (6) جلگه مرکز . تهران: انتشارات موسسه تالیف، ترجمه و نشر آثار هنری متن.
طالقانی، محمود؛ برومبرژه، کریستیان؛ گرودول، مارک. (1386). خانه رفیعی: میراث معماری روستایی گیلان. تهران: انتشارات موسسه تالیف، ترجمه و نشر آثار هنری متن.
علیزاده، هوشمند؛ ایراندوست، کیومرث؛ حبیبی، کیومرث؛ رباطی، محمد بشیر.(1393). مفهوم محرمیت در شهرهای اسلامی. پژوهش های معماری اسلامی. 2(1)، صص 65-78.
غفوریان، میترا؛ پی سخن، مینا؛ حصاری، الهام. (1396). گونهشناسی سازمان فضایی و سلسله مراتب ورود در خانههای ایرانی با تاکید بر محرمیت. برنامه ریزی توسعه کالبدی.4(3)، 129-144.
قبادیان، وحید.(1393). بررسی اقلیمی ابنیه سنتی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
معماریان، غلامحسین. (1391). آشنایی با معماری مسکونی ایرا نی گونه شناسی برونگرا، تهران: موسسه فرهنگی سروش دانش.
مرادی نسب، حسین. (1399). تبیین جایگاه محرمیت در نسبت با قلمرو و خلوت در مسکن سنتی ایران بر پایه آموزه های اسلامی. مسکن و محیط روستا، 39(172)، 47-60.
مهدوی نژاد، محمد جواد؛ منصور پور، مجید؛ قیدرلو، کمیل. (1394). محرمیت در الگوی مسکن بومی و به کارگیری آن در معماری معاصر، تهران: سازمان زیباسازی شهر تهران.
مومنی، کورش؛ عطاریان، کورش؛ دیده بان، محمد؛ وصال، مریم. (1397). محرمیت در معماری خانههای دزفول (مطالعه موردی: دوران قاجاریه)، جلوه هنر، 10(2)، صص. 79-92.
مومنی، کوروش؛ ناصری، ندا. (1394). برر سی ابزارها و روش های ایجاد محرمیت در خانه زینت الملک شیراز منطبق بر آیات و روایات اسلامی، پژوهش های معماری اسلامی، 3(4)، صص. 18-33.
نقی زاده، محمد.(1391). شهر و معماری اسلامی، تجلیات و عینیات، اصفهان: مانی.
ولی زاده اوغانی، محمدباقر. (1393). اصول و اندیشــه های اخلاقی در ساختار فضایی خانههای سنتی ایران اسلامی؛ (نمونه موردمطالعه: محرمیت و حریم خصوصی)، پژوهش هنر اصفهان، 4(7): صص. 47-67.
هاشمی زرج آباد، حسن؛ زارعی، علی؛ تقوی، عابد. (1393). درون گرایی و بازتاب اصل محرمیت در معماری ایرانی – اسلامی نمونه پژوهش میدانی؛ خانه های تاریخی بیرجند، پژوهشنامه خراسان بزرگ، 5(17)، 83-97. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 3 |