
تعداد نشریات | 31 |
تعداد شمارهها | 805 |
تعداد مقالات | 7,755 |
تعداد مشاهده مقاله | 35,537,373 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 7,906,335 |
جهانبینی ریزوماتیک دلوز در همنوایی شبانۀ ارکستر چوبها | ||
نقد و نظریه ادبی | ||
دوره 10، شماره 1 - شماره پیاپی 20، خرداد 1404، صفحه 151-175 اصل مقاله (1.2 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22124/naqd.2025.29939.2668 | ||
نویسندگان | ||
حسین جودوی1؛ محمد علی محمودی* 2؛ محمد امیر مشهدی2 | ||
1دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران. | ||
2استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران. | ||
چکیده | ||
ژیل دلوز، فیلسوف برجستۀ پساساختارگرای قرن بیستم، با طرح مفاهیمی نوین، الگوهای سنتی تفکر غربی را به چالش کشید. نظام «ریزومی» او، بهمثابه بدیلی برای ساختارهای سلسلهمراتبی، زمینۀ خوانشی چندصدایی و غیرمتمرکز از متون را فراهم میکند. این پژوهش با هدف تحلیل و تبیین مؤلفههای خوانش دلوزی در رمان همنوایی شبانۀ ارکستر چوبها اثر رضا قاسمی، سه شاخص کلیدی «صیرورت»، «قلمروزدایی و بازقلمروگذاری» و «اقتدارزدایی» را بهعنوان چهارچوب نظری برگزیده است. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانهای است که از رهگذر تطبیق مفاهیم دلوزی با ساختار روایی، شخصیتپردازی و ژرفساخت اثر، امکان بازخوانی آن در چهارچوب ادبیات پستمدرن را میسنجد. یافتهها نشان میدهد که رمان قاسمی با گریز از الگوهای خطی، تقلیل مرکزیت راوی و خلق فضاهای بینابینی، بهشکلی منسجم مؤلفههای فلسفۀ دلوز را بازتاب میدهد. فرایند «صیرورت» در دگردیسی شخصیتها، «قلمروزدایی» در گسست از هویتهای ثابت و «اقتدارزدایی» در فروپاشی روایتهای کلان، بهمثابه وجوه بارز این تطبیقپذیری شناسایی شدند. این مطالعه بر آن است که همنوایی شبانۀ ارکستر چوبها، با عبور از منطق دوگانهانگارانه، نمونة برجستهای از ادبیات ریزوماتیک است که خوانش چندلایۀ پستمدرنیستی را ممکن میسازد. نتایج پژوهش، علاوه بر آشکارسازی ظرفیتهای نظریۀ دلوز در نقد ادبی، جایگاه این رمان را بهعنوان متنی پیشرو در حوزۀ ادبیات معاصر فارسی تثبیت میکند. | ||
کلیدواژهها | ||
صیرورت؛ قلمروزدایی؛ نقد پساساختارگرا؛ همنوایی شبانة ارکستر چوبها؛ ژیل دلوز؛ رضا قاسمی | ||
مراجع | ||
آلشفیعی، رقیه. (1395). «صیرورت دلوزی سوژه، زمان و فلسفة حیات در رمان سلاخخانة شمارة پنج اثر کورت ونهگات». نقد زبان و ادبیات خارجی، (16): 15-30.
ادراکی، فاطمه؛ وحیدیان کامیار، تقی و فاضلی، محمد. (1396). «تحلیل نمونهوار زنان شیزوفرنیک در رمانهای پسامدرن فارسی (کولی کنارآتش، ساربان سرگردان و باورهای خیس یک مرده)». نقد و نظریة ادبی، 2 (1): 85-102.
اردلانی، حسین. (1395). پساساختارگرایی در فلسفة هنر ژیل دلوز، همدان: انتشارات دانشگاه اسلامی واحد همدان.
اسمیت، دانیل و پرتویی، جان. (1394). ژیل دلوز، ترجمة سیدمحمدجواد سیدی. ققنوس: تهران.
ایمانزاده، علی. (1400). پساساختارگرایی ژیل دلوز و تعلیم و تربیت، تبریز: دانشگاه تبریز.
پیتون، پل. (1400). دلوز و امر سیاسی، ترجمة محمود رافع. تهران: گام نو.
پیتون، پل. (1401). خوانش انتقادی: تفسیر و تاویل آثار ژیل دلوز، ترجمة عبدالعلی دستغیب. تهران: ماهریس.
تسلیمی، علی و قاسمیپور، سمیه. (1394). ««اقلیت شدن» در بوف کور». ادبپژوهی، (33): 61-80.
دلوز، ژیل. (1396). انتقادی و بالینی، ترجمة زهره اکسیری، پیمان غلامی و ایمان گنجی. تهران: بان.
دلوز، ژیل و گتاری، فیلیکس. (1400). کافکا: بهسوی ادبیات اقلیت، ترجمة حسین نمکین. تهران: بیدگل.
رامیننیا، مریم. (1394). «رویکرد ریزوماتیک و درختی: دو شیوة متفاوت در آفرینش و خوانش اثر ادبی». ادبپژوهی، (32): 31-62.
رئیسی، محمدریاض؛ محمودی، محدعلی و اویسیکهخا، عبدالعلی. (1398). «از شخصیت درختی تا شخصیت ریزومی تبیین تفاوتهای شخصیتهای داستانهای کلاسیک، مدرن و پسامدرن». دوفصلنامة ادبیات پارسی معاصر، 9 (2): 155-179.
ساتن، دیمین و مارتین-جونز، دیوید. (1395). دلوز در قابی دیگر، ترجمة مجید پروانهپور. تهران: موسسة تالیف، ترجمه و نشر آثار هنری «متن».
سلدن، رامان و ویدوسون، پیتر. (1397). راهنمای نظریة ادبی معاصر، ترجمة عباس مخبر تهران: بان.
شایگان، داریوش. (1380). افسونزدگی جدید: هویت چهلتکه و تفکر سیار، تهران: فرزان روز.
عبدی، محمد. (1400). رضا قاسمی در گفت و گویی بلند با محمد عبدی، بیدگل: تهران.
فنائیان، تاجبخش و علیزادهمقدم، علیعسکر و مهندسپور، فرهاد. (1395). «ادبیات اقلیت و بررسی عناصر تطبیقی قلمروزدایی زبانی؛ نفی و شیءهای کثرتیافته (با محوریت داستان مسخ کافکا و نمایشنامة دست آخر ساموئل بکت)». ادبیات نمایشی و هنرهای تجسمی، (2): 17-30.
قاسمی، رضا. (1402). همنوایی شبانة ارکستر چوبها، نیلوفر: تهران.
کولبروک، کلر. (1401). ژیل دولوز، ترجمة رضا سیروان. مرکز: تهران.
گودرزی، حجت و اسعدی، سعید. (1399). «بازخوانی دلوزی داستان مدونای آینده هنری جیمز در پرتو منطق احساس و ادبیات اقلیتی». مطالعات ادبیات تطبیقی، (54): 77-95.
واقفزاده، شمسی و قربانعلی، مریم. (1401). «کاربست رویکرد ریزوماتیک دلوز در رمان الثلج یأتی من النافذه از حنا مینه». دوفصلنامة روایتشناسی، 6 (11): 463-469.
یانگ، یوجین.ب؛ گنوسکو، گری و واتسن، جنل. (1400). فرهنگ اصطلاحات دلوز و گتاری، ترجمة مهدی رفیع. تهران: نوشه.
Deleuze, G. and Guattari, F. (1987). A Thousand Plateaus: Capitalism and schizophrenia, (trans.) B. Massumi. Minneapolis: University of Minnesota Press. Peterson. E. W. (2004). “Design as Seven Steps of Deterritorialization”. In the Making: Conference Proceedings, Santa Anna IT Research Institute AB. Presented at the In the Making - First Nordic Design Research Conference, Copenhagen, Denmark. Roy, K. (2003). Teachers in Nomadic Spaces: Deleuze and Curriculum, Peter Lang Press.
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 180 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 20 |