پیوندهای مفید
آمار
| تعداد نشریات | 31 |
| تعداد شماره‌ها | 797 |
| تعداد مقالات | 7,617 |
| تعداد مشاهده مقاله | 29,036,805 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 7,671,160 |
حرف اضافۀ «فرا» و «ها» در متون فارسی | ||
| زبان فارسی و گویشهای ایرانی | ||
| مقاله 7، دوره 9، شماره 1 - شماره پیاپی 17، اردیبهشت 1403، صفحه 159-176 اصل مقاله (1.56 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22124/plid.2025.28590.1687 | ||
| نویسندگان | ||
| فرحناز جمالی1؛ مجتبی منشی زاده* 2؛ احسان چنگیزی3 | ||
| 1دانشجوی دکتری فرهنگ و زبانهای باستانی ایران، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. | ||
| 2استاد گروه زبانشناسی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران | ||
| 3دانشیار گروه زبانشناسی، ، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران ایران | ||
| چکیده | ||
| برخی از متون ادب فارسی، ویژگی‌هایی دارند که در سایر متون دورۀ اسلامی کمتر دیده می‌شود، ولی می‌توان سابقۀ آن را در زبانهای کهن ایرانی بررسی کرد. یکی از این ویژگی‌ها کاربرد «فرا» و «ها» در مقام حرف اضافه و پیشوند فعلی است. در برخی از متون، «فرا» و در برخی دیگر، «ها» که صورت دیگری از «فرا» است، به کار رفته‌است. در تاج‌التراجم، هر دو صورت به کار رفته. در این مقاله، سیر تحول «فرا» از منظر صورت و کارکرد در دوره‌های کهن زبانهای ایرانی بررسی و چگونگی تحول آن از قید به حرف اضافه و پیشوند نشان داده شده‌است. در زبان اوستایی، frā قید به معنی «پیش، جلو» است و در برخی بافتها، کارکرد معنایی خود را از دست داده و قرار گرفتن آن پیش از یکی از اجزای جمله سبب شده به عنوان حرف اضافه بازتحلیل شود. نزدیک شدن به فعل جمله نیز به تدریج آن را به پیشوند فعل بدل کرده‌است. frā در متون موجود فارسی میانه و پهلوی اشکانی جز به صورت عنصری رسوبی در ساخت برخی واژه‌ها باقی نمانده‌است، اما در برخی متون ادب فارسی، با کارکرد پیشوند فعل و همچنین، حرف اضافه برای دلالت بر نقش معنایی پذیرنده و مقصد فعل حرکتی باقی مانده‌است. طی روند تحول آوایی، frā به hā بدل شده و این صورت نیز، همان کارکردهای صورت پیشین را حفظ کرده‌است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| فرا؛ ها؛ قید؛ پیشوند؛ حرف اضافه | ||
| مراجع | ||
|
ابوالقاسمی محسن. راهنمای زبانهای باستانی، تهران: سمت، 1384.
ابوالقاسمی محسن. دستور تاریخی زبان فارسی، تهران: سمت، 1387.
اسفراینی ابومظفر. تاج التراجم للقرآن الاعاجم، تصحیح نجیب مایل هروی و علیاکبر الهی خراسانی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1374.
آصفی نیما. خاستگاه زبانی مهاجران هرزن (واکاوی نظریۀ هنینگ)، ایرانشناسی، 1398، 9(2): 19ـ34.
انوری حسن. و احمدی گیوی، حسن. دستور زبان فارسی، تهران: فاطمی، 1377.
باقری مهری. واجشناسی تاریخی زبان فارسی، تهران: قطره، 1380.
بهار محمدتقی. سبک شناسی یا تاریخ تطور در نثر فارسی، تهران: مجید، 1376.
خانلری ناتل پرویز. تاریخ زبان فارسی، تهران، نشرنو، 1365.
خطیب رهبر خلیل. حروف اضافه و ربط دستور زبان فارسی، تهران: مهتاب، 1379.
خیامپور عبدالرسول. دستور زبان فارسی، تبریز: سوده، 1386.
دانشپژوه محمدتقی. ترجمه و شرح فارسی شهاب الاخبار، تهران: دانشگاه تهران، 1349.
دهخدا علیاکبر. لغتنامه، تهران: دانشگاه تهران، 1345.
راستارگویوا. و. س. دستور زبان فارسی میانه، ترجمه ولیالله شادان، تهران: بنیاد فرهنگ ایران، 1347.
شریعت محمد جواد. دستور زبان فارسی، تهران: اساطیر، 1372.
صادقی علیاشرف. گویششناسی ایران بر اساس متون فارسی؛ گویشهای مرکزی، زبانشناسی، 1381، 17(1)، 2ـ8.
صمصامی محمد. پیشوندها و پسوندهای زبان فارسی، اصفهان: مشعل، 1346.
طباطبایی اردکانی محمود. گزیده متون تفسیری فارسی، تهران: اساطیر، 1376.
فرشیدورد خسرو. فرهنگ پیشوندها و پسوندهای زبان فارسی، تهران: زوار، 1386.
قریب بدرالزمان. فرهنگ سغدی، تهران: فرهنگان، 1374.
ماهیار نوابی یحیی. یادگار زرریران، تهران: اساطیر، 1374.
منصوری یدالله. بررسی ریشهشناختی افعال زبان پهلوی (فارسی میانة زردشتی)، تهران: آثار، 1384.
یاسمی رشید و همکاران. دستور زبان فارسی پنج استاد، تهران: جهان، 1373.
Azami, Č. A. and Windfuhr, G. A Dictionary of Sangesari, with a Grammatical Outline. Tehrān: Serkat-e Sahāmi-ye Ketābhā-ye Jibi, Franklin Book Programs, 1972. Bailey, H. W. Dictionary of Khotan Saka. Cambridge: University Press, 1979. Barthlomae, C. Altiranisches Wörterbuch, Berlin: De Gruyter, 1961. Borjian, H. “Keša’i dialect”. Encyclopedia Iranica, Vol. XVI, Fasc. 2017, 3, 333-336. Foulkes, P. “Historical laboratory phonology—Investigating /p/ > /f/ > /h/ changes”. Language and Speech, 1997, 40(3): 249-276. Emmerick, R. E. Saka Grammatical Studies. London: Oxford University Press, 1968. Barthlomae, C. Altiranisches Wörterbuch, Berlin: De Gruyter, 1961. Gershevitch, I. A Grammar of Manichean Sogdian. Oxford: Basil Blackwell, 1961. Gray, L. H. Indo-Iranian Phonology. New York: The Columbia University Press, 1902. Humbach, H. and P. R. Ichaporia. Zamyād Yasht: Yasht 19 of the younger Avesta: text, translation, commentary. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag, 1998. Kent. R. Old Persian: Grammar, Text, Lexicon. New Haven, Connecticut: American Oriental Societ, 1953. Jackson. W. Avesta Grammar, Stuttgart: w. kohlhammer, 1892. Méndez Dosuna, J. “Can weakening processes start in initial position? The case of aspiration of/s/and/f”. Trends in linguistics studies and monographs, 1996, 92: 97-106. Panaino, A. Tištrya: The Avestan Hymn to Sirius (Part I), Roma: Istituto Italiano per Medio ed Estremo Oriente, 1990. Windfuhr, G. “Dialectology and Topics”. In Windfuhr, G. (ed). Iranian Languages, London and Ney York: Routledge, 1972, 5-44. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 113 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 26 |
||